Μάθημα : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Β1,Β2)
Κωδικός : 1001090301
1001090301 - ΒΕΡΑΝΝΑ ΚΥΠΡΙΩΤΗ
Περιγραφή Μαθήματος
- Το μάθημα δεν διαθέτει περιγραφή -
Κείμενο και μετάφραση σε αντιστοίχιση
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Γ' ΚΛΙΣΗ
| Ενικός αριθμός | ||
|---|---|---|
| ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
δύναμι-ς δυνάμε-ως δυνάμει δύναμι-ν δύναμι |
πόλι-ς πόλε-ως πόλει πόλι-ν πόλι |
| Πληθυντικός αριθμός | ||
| αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
δυνάμεις δυνάμε-ων δυνάμε-σι(ν) δυνάμεις δυνάμεις |
πόλεις πόλε-ων πόλε-σι(ν) πόλεις πόλεις |
| Ενικός αριθμός | |
|---|---|
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
βασιλεὺ-ς βασιλέ-ως βασιλεῖ βασιλέ-α βασιλεῦ |
| Πληθυντικός αριθμός | |
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
βασιλεῖς βασιλέ-ων βασιλεῦ-σι(ν) βασιλέ-ας βασιλεῖς |
Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε επιπλέον τα αφωνόληκτα και τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά.
1. α. Αφωνόληκτα, οδοντικόληκτα
Εφαρμόζοντας όσα γνωρίζετε για τις καταλήξεις της γ΄ κλίσης να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να τονίσετε τους τύπους:
| Ενικός αριθμός | |
|---|---|
| ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
πατρίς (δ-ς) πατρίδ-ος πατρίδ-ι πατρίδ-α πατρίς (δ-ς) |
| Πληθυντικός αριθμός | |
| αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
πατρίδ-ες πατρίδ-ων πατρίσι (δ-σι) πατρίδ-ας πατρίδ-ες |
1. Αφωνόληκτα, ουρανικόληκτα, χειλικόληκτα
| Ενικός αριθμός | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ουρανικόληκτα | Χειλικόληκτα | ||||||
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
κόραξ (κ-ς) κόρακ-ος κόρακ-ι κόρακ-α κόραξ (κ-ς) |
ὄνυξ (χ-ς) ὄνυχ-ος ὄνυχ-ι ὄνυχ-α ὄνυξ (χ-ς) |
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
πτέρυξ (γ-ς) πτέρυγ-ος πτέρυγ-ι πτέρυγ-α πτέρυξ (γ-ς) |
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
γὺψ (π-ς) γυπ-ὸς γυπ-ὶ γῦπ-α γύψ (π-ς) |
Ἄραψ (β-ς) Ἄραβ-ος Ἄραβ-ι Ἄραβ-α Ἄραψ (β-ς) |
| Πληθυντικός αριθμός | |||||||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
κόρακ-ες κοράκ-ων κόραξι (κ-σι) κόρακ-ας κόρακ-ες |
ὄνυχ-ες ὀνύχ-ων ὄνυξι (χ-σι) ὄνυχ-ας ὄνυχ-ες |
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
πτέρυγ-ες πτερύγ-ων πτέρυξι (γ-σι) πτέρυγ-ας πτέρυγ-ες |
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
γῦπ-ες γυπ-ῶν γυψὶ (π-σι) γύπ-ας γῦπ-ες |
Ἄραβ-ες Αράβ-ων Ἄραψι (β-σι) Ἄραβ-ας Ἄραβ-ες |
2. Ημιφωνόληκτα 
Μονόθεμα - Διπλόθεμα
| Ενικός αριθμός | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Μονόθεμα | Διπλόθεμα | ||||
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
Ἕλλην Ἕλλην-ος Ἕλλην-ι Ἕλλην-α Ἕλλην |
ἀγών ἀγῶν-ος ἀγῶν-ι ἀγῶν-α ἀγών |
πυθμήν1 πυθμέν-ος πυθμέν-ι πυθμέν-α πυθμήν |
ἡγεμών ἡγεμόν-ος ἡγεμόν-ι ἡγεμόν-α ἡγεμών |
πνεύμων πνεύμον-ος πνεύμον-ι πνεύμον-α πνεῦμον |
| Πληθυντικός αριθμός | |||||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
Ἕλλην-ες Ἑλλήν-ων Ἕλλη-σι(ν) Ἕλλην-ας Ἕλλην-ες |
ἀγῶν-ες ἀγών-ων ἀγῶ-σι(ν) ἀγῶν-ας ἀγῶν-ες |
πυθμέν-ες πυθμέν-ων πυθμέ-σι(ν) πυθμέν-ας πυθμέν-ες |
ἡγεμόν-ες ἡγεμόν-ων ἡγεμό-σι(ν) ἡγεμόν-ας ἡγεμόν-ες |
πνεύμον-ες πνευμόν-ων πνεύμο-σι(ν) πνεύμον-ας πνεύμον-ες |
Παρατήρηση
Τα οξύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -όνος σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική σε -ων, π.χ. (ὦ) ἡγεμών, (ὦ) χελιδών.
Τα βαρύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -ονος σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ον, π.χ. (ὦ) πνεῦμον
Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα μέσης φωνής βαρύτονων ρημάτων
Στη μέση φωνή το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα (όπως και στη ν.ε.) και του μέλλοντα λήγουν σε -μαι. Οι καταλήξεις της οριστικής ενεστώτα της μ.φ. στην α.ε. είναι περίπου οι ίδιες με τη ν.ε. (εκτός από το β΄ ενικό πρόσωπο).
Ο μέλλοντας έχει τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα, μόνο που προστίθεται, όπως και στην ενεργητική φωνή (βλ. Ενότητα 5), ο χρονικός χαρακτήρας -σ- πριν από τις καταλήξεις.
Σχηματισμός της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα
| οριστική ενεστώτα | οριστική μέλλοντα |
|---|---|
| βουλεύ-ομαι βουλεύ-ῃ (ή -ει) βουλεύ-εται βουλευ-όμεθα βουλεύ-εσθε βουλεύ-ονται |
βουλεύ-σ-ομαι βουλεύ-σ-ῃ (ή -ει) βουλεύ-σ-εται βουλευ-σ-όμεθα βουλεύ-σ-εσθε βουλεύ-σ-ονται |
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
1. Γ΄ κλίση ουσιαστικών α. Ακατάληκτα διπλόθεμα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος)
(ύλη από την 14η εν. της Α' τάξης)
| Ενικός αριθμός | Πληθυντικός αριθμός | |
|---|---|---|
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. |
ὁ γέρων τοῦ γέροντος τῷ γέροντι τὸν γέροντα (ὦ) γέρον |
οἱ γέροντες τῶν γερόντων τοῖς γέρουσι (< γέροντ-σι) τοὺς γέροντας (ὦ) γέροντες |
Παρατηρήσεις
• Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη από το ασθενές (βραχύ) θέμα. Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Αρχαία Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς.
• Σύμφωνα με τα ουσιαστικά αυτά κλίνεται το αρσενικό γένος των μετοχών ενεστώτα του ρ. εἰμί (ὤν, οὖσα, ὄν) και των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύων, λύουσα, λῦον), καθώς και το αρσενικό γένος της μετοχής μέλλοντα των βαρύτονων ρημάτων ενεργητικής φωνής (λύσων, λύσουσα, λῦσον).
• Όμως οι μετοχές σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική (ὤν, λύων, λύσων)
Ημιφωνόληκτα
α. Υγρόληκτα 
| Ενικός αριθμός | ||
|---|---|---|
| μονόθεμα | διπλόθεμα | |
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
σωτήρ σωτῆρ-ος σωτῆρ-ι σωτῆρ-α σῶτερ |
πράκτωρ πράκτορ-ος πράκτορ-ι πράκτορ-α πρᾶκτορ |
| Πληθυντικός αριθμός | ||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
σωτῆρ-ες σωτήρ-ων σωτῆρ-σι(ν) σωτῆρ-ας σωτῆρ-ες |
πράκτορ-ες πρακτόρ-ων πράκτορ-σι(ν) πράκτορ-ας πράκτορ-ες |
Συγκοπτόμενα διπλόθεμα υγρόληκτα
| Ενικός αριθμός | ||
|---|---|---|
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
πατὴρ πατρ-ὸς πατρ-ὶ πατέρ-α πάτερ |
ἀνὴρ ἀνδρ-ὸς ἀνδρ-ὶ ἄνδρ-α ἄνερ |
| Πληθυντικός αριθμός | ||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
πατέρ-ες πατέρ-ων πατρ-ά-σι(ν) πατέρ-ας πατέρ-ες |
ἄνδρ-ες ἀνδρ-ῶν ἀνδρά-σι(ν) ἄνδρ-ας ἄνδρ-ες |
| Ενικός αριθμός | ||||
|---|---|---|---|---|
| ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
Δημήτηρ Δήμητρ-ος Δήμητρ-ι Δήμητρ-α Δήμητερ |
μήτηρ μητρ-ὸς μητρ-ὶ μητέρ-α μήτερ |
γαστὴρ γαστρ-ὸς γαστρ-ὶ γαστέρ-α γαστὴρ |
θυγάτηρ θυγατρὸς θυγατρὶ θυγατέρ-α θύγατερ |
| Πληθυντικός αριθμός | ||||
| αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
δεν έχει |
μητέρ-ες μητέρ-ων μητρ-ά-σι(ν) μητέρ-ας μητέρ-ες |
γαστέρ-ες γαστέρ-ων γαστρ-ά-σι(ν) γαστέρ-ας γαστέρ-ες |
θυγατέρ-ες θυγατέρ-ων θυγατρ-ά-σι(ν) θυγατέρ-ας θυγατέρ-ες |
β. Σιγμόληκτα 1. Αρσενικά
Πρόκειται για κύρια ονόματα σε -ης (γεν. -ους), όπως το Ἀριστοφάνης, και -κλῆς (γεν. -κλέους), όπως το Περικλῆς.
| Ενικός αριθμός | ||
|---|---|---|
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
Ἀριστοφάνης Ἀριστοφάνους Ἀριστοφάνει Ἀριστοφάνη Ἀριστόφανες |
Περικλῆς Περικλέους Περικλεῖ Περικλέα Περίκλεις |
2. Ουδέτερα ακατάληκτα
Στα ουσιαστικά αυτά το αρχικό θέμα (σε -εσ) στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού μετατρέπεται σε -ος. Σε όλες τις άλλες πτώσεις αποβάλλεται το -σ- και επέρχονται συναιρέσεις.
| Ενικός αριθμός | ||
|---|---|---|
| τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ |
ἔδαφος ἐδάφους ἐδάφει ἔδαφος ἔδαφος |
(< ἐδάφεσ-ος) (< ἐδάφεσ-ι) |
| Πληθυντικός αριθμός | ||
| τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ |
ἐδάφη ἐδαφῶν ἐδάφεσι(ν) ἐδάφη ἐδάφη |
|
Σχηματισμός οριστικής παρακειμένου υπερσυντέλικου μ.φ.
Σχηματισμός οριστικής υπερσυντελίκου μ.φ.
| παρακείμενος | υπερσυντέλικος |
|---|---|
| βε-βούλευ-μαι βε-βούλευ-σαι βε-βούλευ-ται βε-βουλεύ-μεθα βε-βούλευ-σθε βε-βούλευ-νται |
ἐ-βε-βουλεύ-μην ἐ-βε-βούλευ-σο ἐ-βε-βούλευ-το ἐ-βε-βουλεύ-μεθα ἐ-βε-βούλευ-σθε ἐ-βε-βούλευ-ντο |
Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου αφωνόληκτων ρημάτων μ.φ.
Όπως συμβαίνει και στον μέλλοντα και τον αόριστο, τα αφωνόληκτα ρήματα ακολουθούν γενικά την κλίση των φωνηεντόληκτων, όμως ο χαρακτήρας τους επηρεάζεται από την κατάληξη. Έτσι, η κλίση της οριστικής των συντελικών χρόνων διαμορφώνεται ως εξής:
| ουρανικόληκτα | χειλικόληκτα | οδοντικόληκτα | |||
|---|---|---|---|---|---|
| ρ. τάττομαι | ρ. γράφομαι | ρ. κομίζομαι | |||
| παρακείμενος | υπερσυντέλικος | παρακείμενος | υπερσυντέλικος | παρακείμενος | υπερσυντέλικος |
| τέταγμαι τέταξαι τέτακται τετάγμεθα τέταχθε τεταγμένοι, -αι, -α εἰσίν |
ἐτετάγμην ἐτέταξο ἐτέτακτο ἐτετάγμεθα ἐτέταχθε τεταγμένοι, -αι, -α ἦσαν |
γέγραμμαι γέγραψαι γέγραπται γεγράμμεθα γέγραφθε γεγραμμένοι, -αι, -α εἰσίν |
ἐγεγράμμην ἐγέγραψο ἐγέγραπτο ἐγεγράμμεθα ἐγέγραφθε γεγραμμένοι, -αι, -α ἦσαν |
κεκόμισμαι κεκόμισαι κεκόμισται κεκομίσμεθα κεκόμισθε κεκομισμένοι, -αι, -α εἰσίν |
ἐκεκομίσμην ἐκεκόμισο ἐκεκόμιστο ἐκεκομίσμεθα ἐκεκόμισθε κεκομισμένοι, -αι, -α ἦσαν |
1. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να είναι:
α. Το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε το φαινόμενο της ταυτοπροσωπίας.
Οὗτοι ἐθέλουσιν ὑπὲρ πατρίδος θνῄσκειν (αυτοί θέλουν αυτοί να πεθάνουν).
β. Διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο και πάντοτε σε αιτιατική. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε το φαινόμενο της ετεροπροσωπίας.
Οἴομαι πάντας ὑμᾶς γιγνώσκειν τὰ ῥηθέντα (εγώ νομίζω ότι εσείς γνωρίζετε).
Το υποκείμενο μιας μετοχής βρίσκεται στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση με τη μετοχή.
Από την άποψη του υποκειμένου της, μια επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι συνημμένη ή απόλυτη.
α. Συνημμένη χαρακτηρίζεται μια επιρρηματική μετοχή, όταν το υποκείμενό της έχει και άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση.
Ἀκούσαντες ταῦτα οἱ στρατιῶται παρεσκευάσαντο πρὸς μάχην (η φράση οἱ στρατιῶται, που είναι υποκείμενο της μετοχής ἀκούσαντες, είναι και υποκείμενο του ρήματος παρεσκευάσαντο).
β. Απόλυτη χαρακτηρίζεται μια επιρρηματική μετοχή, όταν το υποκείμενό της δεν έχει άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν παραλείψουμε τη μετοχή, το υποκείμενό της περιττεύει στην πρόταση:
Ἐστράτευσαν ἐπ' αὐτοὺς οὐδεμιᾶς διαφορᾶς πρότερον ὑπαρχούσης (το υποκείμενο διαφορᾶς της μετοχής δεν έχει καμία άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση).
Παρατηρήσεις
Μόνο η επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι απόλυτη.
Η απόλυτη μετοχή βρίσκεται σε πτώση γενική, εάν ανήκει σε προσωπικό ρήμα, η αιτιατική, εάν ανήκει σε απρόσωπο ρήμα.
Κείμενο και μετάφραση: https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b04xm.htm
Στη γ΄ κλίση επιθέτων ανήκουν τα επίθετα των οποίων τουλάχιστον το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση ουσιαστικών:
Παρατήρηση
1. Τα επίθετα αυτής της τάξης είναι κυρίως οξύτονα. Βαρύτονα είναι μόνο τα θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ.
2. Το θηλυκό γένος κλίνεται κατά την α΄ κλίση των ουσιαστικών.
3. Το -α των καταλήξεων της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής ενικού του θηλυκού γένους είναι βραχύ.
2. Ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α (γεν. -ατος)
Ύλη από την Α΄ Γυμνασίου
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε το ουσιαστικό τὸ σῶμα, που ανήκει σε αυτή την κατηγορία.
| Ενικός αριθμός | |
|---|---|
| τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ |
σῶμα σώματ-ος σώματ-ι σῶμα σῶμα |
| Πληθυντικός αριθμός | |
| τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ |
σώματ-α σωμάτ-ων σώμασι (ατ-σι) σώματ-α σώματ-α |
Παρατήρηση
Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού σχηματίζονται από το θέμα χωρίς κατάληξη (σωματ-). Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς. Από την αποβολή αυτή εξηγείται η φαινομενική ύπαρξη δύο θεμάτων.
Υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί
| Υποτακτική ρ. εἰμί |
|---|
| ὦ ᾖς ᾖ ὦμεν ᾖτε ὦσι(ν) |
Η Υποτακτική βαρύτονων ρημάτων,
Κατέβασε την κλίση της ενεργητικής φωνής του ρ. λύω. 
\
α. Γενικά για την υποτακτική
Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται κυρίως στον υποτεταγμένο λόγο (δηλαδή σε δευτερεύουσες προτάσεις) και δείχνει κάτι προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που περιμένουμε να γίνει (π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μάθητε), ή κάτι που επαναλαμβάνεται συνεχώς στο παρόν και στο μέλλον (π.χ. Ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν).
Η υποτακτική συναντάται και σε κύριες προτάσεις και τότε μπορεί να δηλώνει:
• προτροπή (= εμπρός / ας...), π.χ. Ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους (= Ας βαδίσουμε εναντίον των εχθρών / ας επιτεθούμε), ή απαγόρευση (= μην...), π.χ. Μὴ ἄλλως (= διαφορετικά) ποιήσῃς.
• απορία (= άραγε να...), π.χ. Εἴπω τὴν ἀλήθειαν;
Υποτακτική έγκλιση διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.
Η υποτακτική στις καταλήξεις παρουσιάζει -η-, -ῃ- και -ω- εκεί όπου η οριστική έγκλιση εμφανίζει -ε-, -ει- και -ο- αντίστοιχα, π.χ. λύωμεν (λύομεν στην οριστική), λύητε (λύετε στην οριστική).
Παίρνει άρνηση μή, π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μὴ ἀδικηθῇς.
β. Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων
| Υποτακτική ενεστώτα πιστεύ-ω πιστεύ-ῃς πιστεύ-ῃ πιστεύ-ωμεν πιστεύ-ητε πιστεύ-ωσι(ν) |
 |
Υποτακτική αορίστου πιστεύ-σ-ω πιστεύ-σ-ῃς πιστεύ-σ-ῃ πιστεύ-σ-ωμεν πιστεύ-σ-ητε πιστεύ-σ-ωσι(ν) |
Παρατηρήστε ότι, για να σχηματίσουμε Η υποτακτική του αορίστου δε δέχεται αύξηση. Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της προστακτικής
|
Παρατήρηση
Για την υποτακτική αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων ισχύουν όσα γνωρίζετε από τον σχηματισμό της οριστικής, δηλ.
ἔπραξα → πράξω,
ἔκοψα → κόψω,
ἔπεισα → πείσω.
Υποτακτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ.
Η υποτακτική του παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων σχηματίζεται τόσο περιφραστικά (πιο εύχρηστος τύπος) από την ενεργητική μετοχή παρακειμένου του ρήματος και την υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί, π.χ. λε-λυκώς, -υῖα, -ὸς ὦ, όσο και μονολεκτικά (σπάνια), π.χ. λελύκ-ω, λελύκ-ῃς κτλ.
Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της υποτακτικής
| περιφραστική υποτακτική | μονολεκτική υποτακτική | |
|---|---|---|
| λελυκώς, -κυῖα, -κός λελυκώς, -κυῖα, -κός λελυκώς, -κυῖα, -κός λελυκότες, -κυῖαι,-κότα λελυκότες, -κυῖαι,-κότα λελυκότες, -κυῖαι,-κότα |
ὦ ᾖς ἦ ὦμεν ἦτε ὦσιν |
λελύ-κω λελύ-κῃς λελύ-κῃ λελύ-κωμεν λελύ-κητε λελύ-κωσιν |
Συγκεντρωτικός πίνακας με την οριστική και την υποτακτική στον ενεστώτα και αόριστο της συναδέλφισσας Βασιλικής Παπαθανασίου
| πρόσωπα | ενεστώτας | αόριστος | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| οριστική | Υποτακτική | οριστική | Υποτακτική | ||||
| α΄ εν. β΄ εν. γ΄ εν. α΄ πληθ. β΄ πληθ. γ΄ πληθ. |
λύω λύεις λύει λύομεν λύετε λύουσι(ν) |
λύω λύῃς λύῃ λύωμεν λύητε λύωσι(ν) |
ἔλυσα > ἔλυσας > ἔλυσε > ἐλύσαμεν > ἐλύσατε > ἔλυσαν > |
λύσω λύσῃς λύσῃ λύσωμεν λύσητε λύσωσι(ν) |
βλάψω βλάψῃς βλάψῃ βλάψωμεν βλάψητε βλάψωσι |
κηρύξω κηρύξῃς κηρύξῃ κηρύξωμεν κηρύξητε κηρύξωσι |
μεταπείσω μεταπείσῃς μεταπείσῃ μεταπείσωμεν μεταπείσητε μεταπείσωσι |
Κείμενο και μετάφραση: https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b06xm.htm
1. Επίθετα γ΄ κλίσης
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τύπους των τριτόκλιτων επιθέτων εὐσεβὴς και σώφρων. Τα επίθετα που λήγουν σε -ης -ης -ες και -ων, -ων, -ον είναι δικατάληκτα, δηλ. έχουν την ίδια κατάληξη στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:
α. Δικατάληκτα σιγμόληκτα σε -ης, -ης, -ες
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |||
|---|---|---|---|---|
| αρσενικό | θηλυκό | αρσενικό | θηλυκό | |
| ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. |
εὐσεβής  εὐσεβοῦς (< εὐσεβέσ-ος) εὐσεβεῖ (< εὐσεβέσ-ι) εὐσεβῆ (< εὐσεβέσ-α) εὐσεβές |
εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ες) εὐσεβῶν (< εύσεβέσ-ων) εὐσεβέσι (< εύσεβέσ-σι) εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ας) εὐσεβεῖς (< εύσεβέσ-ες) |
||
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |
|---|---|---|
| ουδέτερο | ουδέτερο | |
| ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. |
εὐσεβές εὐσεβοῦς (< εὐσεβέσ-ος) εὐσεβεῖ (< εὐσεβέσ-ι) εὐσεβές εὐσεβές |
εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α) εὐσεβῶν (< εύσεβέσ-ων) εὐσεβέσι (< εύσεβέσ-σι) εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α) εὐσεβῆ (< εύσεβέσ-α) |
Παρατηρήσεις
1. Όπως φαίνεται στον πίνακα, το θέμα των επιθέτων αυτών λήγει σε -εσ-. Στην ονομαστική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού το -ε- τρέπεται σε -η-. Στις υπόλοιπες πτώσεις αποβάλλεται το -σ- και επέρχονται συναιρέσεις (ε+ο > ου, ε+ι > ει, ε+α > η, ε+ε > ει). Η αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού και θηλυκού γένους σχηματίζεται κατ’ αναλογία με την ονομαστική πληθυντικού σε -εις αντί -ης.
2. Τα επίθετα σε -ης, -ης, -ες που δεν τονίζονται στη λήγουσα και είναι υπερδισύλλαβα, όπως το συνήθης, ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική ενικού του αρσενικού και θηλυκού γένους και στις τρεις όμοιες πτώσεις ενικού του ουδετέρου (σύνηθες). Επίσης στη γενική πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα (συνήθων).
Για περισσότερες πληροφορίες πάτα στο εικονίδιο
| γ. Σιγμόληκτα | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Τριγενή και δικατάληκτα σε -ης, -ης, -ες | |||||
| οξύτονο | βαρύτονο δισύλλαβο |
βαρύτονο υπερδισύλλαβο |
βαρύτονο υπερδισύλλαβο |
||
| Ενικός αριθμός | |||||
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
ἀληθὴς ἀληθοῦς ἀληθεῖ ἀληθῆ ἀληθὲς |
πλήρης πλήρους πλήρει πλήρη πλῆρες |
συνήθης συνήθους συνήθει συνήθη σύνηθες |
εὐώδης εὐώδους εὐώδει εὐώδη εὐῶδες |
| Πληθυντικός αριθμός | |||||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
ἀληθεῖς ἀληθῶν ἀληθέσι ἀληθεῖς ἀληθεῖς |
πλήρεις πλήρων πλήρεσι πλήρεις πλήρεις |
συνήθεις συνήθων συνήθεσι συνήθεις συνήθεις |
εὐώδεις εὐώδων εὐώδεσι εὐώδεις εὐώδεις |
| γ. Σιγμόληκτα | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Τριγενή και δικατάληκτα | |||||
| οξύτονο | βαρύτονο δισύλλαβο |
βαρύτονο υπερδισύλλαβο |
βαρύτονο υπερδισύλλαβο |
||
| Ενικός αριθμός | |||||
| τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ |
ἀληθὲς ἀληθοῦς ἀληθεῖ ἀληθὲς ἀληθὲς |
πλῆρες πλήρους πλήρει πλῆρες πλῆρες |
σύνηθες συνήθους συνήθει σύνηθες σύνηθες |
εὐῶδες εὐώδους εὐώδει εὐῶδες εὐῶδες |
|
| Πληθυντικός αριθμός | |||||
| τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ |
ἀληθῆ ἀληθῶν ἀληθέσι ἀληθῆ ἀληθῆ |
πλήρη πλήρων πλήρεσι πλήρη πλήρη |
συνήθη συνήθων συνήθεσι συνήθη συνήθη |
εὐώδη εὐώδων εὐώδεσι εὐώδη εὐώδη |
|
Παρατηρήσεις
Τα σιγμόληκτα επίθετα της γ' κλίσης σε -ης, -ες έχουν θέμα σε -εσ-
Στα επίθετα αυτά:
- η ονομαστική του αρσενικού και του θηλυκού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη, αλλά το βραχύχρονο φωνήεν ε που είναι πριν από τον χαρακτήρα εκτείνεται σε η: θ. ἀληθεσ- > ὁ, ἡ ἀληθής· όλες οι άλλες πτώσεις και των τριών γενών σχηματίζονται από το θέμα σε -εσ-, αλλά ο χαρακτήρας σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα αποβάλλεται, και τα δύο αυτά φωνήεντα συναιρούνται: θ. ἀληθεσ- > ἀληθέσ-ος > ἀληθέ-ος > ἀληθοῦς
- η κλητική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού και η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού του ουδετέρου είναι όμοιες με το θέμα (χωρίς κατάληξη): ὦ ἐπιμελές, τὸ ἐπιμελές·
- η δοτική του πληθυντικού σχηματίζεται με απλοποίηση των δύο σ: τοῖς ἀληθέσ-σι > ἀληθέσι
- η αιτιατική του πληθυντικού στο αρσενικό και το θηλυκό είναι όμοια με την ονομαστική του πληθυντικού: οἱ ἀληθεῖς > τοὺς ἀληθεῖς
Τα βαρύτονα σιγμόληκτα της γ' κλίσης σε -ης, -ες:
- στην κλητική ενικού του αρσενικού και του θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού του ουδετέρου ανεβάζουν τον τόνο (αν είναι υπερδισύλλαβα): ὁ, ἡ συνήθης, ὦ σύνηθες, τὸ σύνηθες· όχι όμως και όσα λήγουν σε -ώδης, -ώλης, -ήρης: ὁ, ἡ εὐώδης ὦ εὐῶδες, τὸ εὐῶδες
- στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα αντίθετα με τον κανόνα από αναλογία προς τη γενική του ενικού: τῶν συνηθέσ-ων > συνηθέ-ων > συνήθων (όπως του συνήθους).
| β. Ενρινόληκτα | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Τριγενή και δικατάληκτα σε -ων, -ων, -ον | ||||||
| Ενικός αριθμός | ||||||
| ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ |
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ |
εὐδαίμων εὐδαίμονος εὐδαίμονι εὐδαίμονα εὔδαιμον |
σώφρων σώφρονος σώφρονι σώφρονα σῶφρον |
τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ |
εὔδαιμον εὐδαίμονος εὐδαίμονι εὔδαιμον εὔδαιμον |
σῶφρον σώφρονος σώφρονι σῶφρον σῶφρον |
| Πληθυντικός αριθμός | ||||||
| οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ |
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ |
εὐδαίμονες εὐδαιμόνων εὐδαίμοσι εὐδαίμονας εὐδαίμονες |
σώφρονες σωφρόνων σώφροσι σώφρονας σώφρονες |
τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ |
εὐδαίμονα εὐδαιμόνων εὐδαίμοσι εὐδαίμονα εὐδαίμονα |
σώφρονα σωφρόνων σώφροσι σώφρονα σώφρονα |
Παρατηρήσεις
Τα δικατάληκτα ενρινόληκτα και υγρόληκτα επίθετα της γ' κλίσης:
● έχουν το αρχικό θέμα σε -ον, -εν, -ορ (εὐδαιμον-, ἄρρεν-, ἀπατορ-), αλλά στην ονομαστική του ενικού του αρσενικού και θηλυκού δεν παίρνουν κατάληξη και το βραχύχρονο φωνήεν που είναι πριν από τον χαρακτήρα το εκτείνουν σε μακρόχρονο, το ο σε ω και το ε σε η:
εὐδαιμον- > εὐδαίμων, ἀρρεν- > ἄρρην, ἀπατορ- > ἀπάτωρ
● έχουν την κλητική του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα: ὦ ἐλεῆμον, ὦ ἄρρεν
● όταν είναι σύνθετα σε -ων (-ονος) κανονικά στην κλητική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού του ουδετέρου ανεβάζουν τον τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του α' συνθετικού:
εὐδαίμων > ὦ εὔδαιμον τὸ εὔδαιμον
μεγαλοπράγμων > ὦ μεγαλόπραγμον, τὸ μεγαλόπραγμον
αλλά: μεγαλόφρων, ὦ μεγαλόφρον, τὸ μεγαλόφρον
2. Ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί
Η ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί (= ποιος, ποια, ποιο) είναι τριγενής και δικατάληκτη (δηλ. το αρσ. και το θηλ. γένος έχουν τις ίδιες καταλήξεις).
| Ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί | |||
|---|---|---|---|
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |
| Ενικός αριθμός | |||
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
τίς τίνος ή τοῦ τίνι ή τῷ τίνα - |
τίς τίνος ή τοῦ τίνι ή τῷ τίνα - |
τί τίνος ή τοῦ τίνι ή τῷ τί - |
| Πληθυντικός αριθμός | |||
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
τίνες τίνων τίσι(ν) τίνας - |
τίνες τίνων τίσι(ν) τίνας - |
τίνα τίνων τίσι(ν) τίνα - |
3. Αόριστη αντωνυμία τὶς, τὶς, τὶ
Παρουσιάζει τις ίδιες καταλήξεις με την ερωτηματική αντωνυμία τίς, αλλά με διαφορές στον τονισμό
Κείμενο, λεξιλογικά, ετυμολογικά και γραμματική εδώ: https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b07xm.htm
2. Αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ (= ο οποίος, η οποία, το οποίο)
Ακολουθεί γενικά την κλίση των δευτερόκλιτων επιθέτων σε -ος, -η, -ον.
| Αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ | |||
|---|---|---|---|
| Ενικός αριθμός | |||
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
ὅς οὗ ᾧ ὅν - |
ἥ ἧς ᾗ ἥν - |
ὅ οὗ ᾧ ὅ - |
| Πληθυντικός αριθμός | |||
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
οἵ ὧν οἷς οὕς - |
αἵ ὧν αἷς ἅς - |
ἅ ὧν οἷς ἅ - |
Παρατηρήσεις
1. Δεν πρέπει να συγχέεται η αναφορική αντωνυμία με τους ομόηχους τύπους του οριστικού άρθρου (ἥ ≠ ἡ, οἵ ≠ οἱ, αἵ ≠ αἱ)· οι τύποι της αναφορικής αντωνυμίας παίρνουν τόνο.
2. Όλες οι αναφορικές αντωνυμίες παίρνουν δασεία.
3. Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνεται και η αναφορική αντωνυμία ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ. Απλώς, στο τέλος κάθε τύπου προστίθεται το μόριο -περ χωρίς να επηρεάζεται ο τονισμός.
2. Αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ τι
Η αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ,τι σχηματίζεται από την αναφορική ὃς και την αόριστη τίς. Κλίνεται και στα δύο μέρη της και τονίζεται πάντοτε το α΄ συνθετικό με τον τόνο που παίρνει και η απλή αναφορική αντωνυμία.
| Αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ τι | |||
| Ενικός αριθμός | |||
|---|---|---|---|
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
ὅστις οὗτινος και ὅτου ᾧτινι και ὅτῳ ὅντινα - |
ἥτις ἧστινος ᾗτινι ἥντινα - |
ὅ,τι οὗτινος και ὅτου ᾧτινι και ὅτῳ ὅ,τι - |
| Πληθυντικός αριθμός | |||
| Ονομαστική Γενική Δοτική Αιτιατική Κλητική |
οἵτινες ὧντινων οἷστισι(ν) οὕστινας - |
αἵτινες ὧντινων αἷστισι(ν) ἅστινας - |
ἅτινα ή ἅττα ὧντινων οἷστισι(ν) ἅτινα ή ἅττα - |
Παρατηρήσεις
1. Ο τύπος ἅττα διαφέρει από τον αντίστοιχο τύπο της αόριστης αντωνυμίας, επειδή παίρνει δασεία, όπως όλες οι αναφορικές αντωνυμίες.
2. Το ουδέτερο της αναφορικής αντωνυμίας ὅστις, ἥτις, ὅ,τι γράφεται ὅ,τι ή ὅ τι (πβ. ν.ε.: Ό,τι και να ζητήσεις, θα το κάνω για σένα).
Ενότητα 2 Α, Β, Γ
Ενότητα 3 Α, Β, Γ (όχι Γ2)
Ενότητα 4 Α, Β, Γ
Ενότητα 5 Β2, Γ1
Ενότητα 6 Β, Γ1
Ενότητα 7 Α, Β
Ενότητα 8 Γ2
Ενότητα 9 Α
Ενότητα 11 Γ1
Ενότητα 12 Γ1
ΠΡΟΣΟΧΗ! ΟΧΙ ΤΟ 9Β (ο λεξιλογικός πίνακας στην ενότητα 9)
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
Όλες...- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -