Μάθημα : ΟΔΥΣΣΕΙΑ (Α1, Α2)

Το συμβούλιο των θεών

Συνοπτικά έχουμε: 

ε) το σχέδιο της Αθηνάς (97-108)


ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Ο Ποσειδώνας ταξιδεύει και παίρνει μέρος σε θυσίες. Ταυτόχρονα ευχαριστιέται καθώς συμμετέχει σε αυτές (26-29)
β) οι θεοί κάνουν συμβούλιο (31-32)
γ) υπάρχουν συγγενικές σχέσεις μεταξύ των θεών και ιεραρχία (53,61,74, 97-99)
δ) η Αθηνά συμπαθεί τον Οδυσσέα (56)
ε) η Καλυψώ είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα (64-66)
στ) ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος με τον Οδυσσέα (79-81)


ΑΞΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ :
α) αυτοδικία (Ορέστης) : νομιμοποιείται λοιπόν κι ο Οδυσσέας να τιμωρήσει τους μνηστήρες
β) αξία πατρίδας και οικογένειας (66-68)
γ) φήμη από τα ταξίδια (106-108)


ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
φημισμένο Αίγισθο (33) : τυπικό επίθετο
στο νου του φέρνοντας, θυμήθηκε (33) : τυπική έκφραση
ξακουστός Ορέστης (34) : τυπικό επίθετο
άγρυπνον αργοφονιά Ερμή (44) : τυπικό επίθετο
τα μάτια λάμποντας (52, 93) : τυπική έκφραση
των δυνατών ο παντοδύναμος (53,94) : τυπική έκφραση
Δία Ολύμπιε (69) : τυπικό επίθετο
που τα σύννεφα συνάζει (73) : τυπική έκφραση
θεϊκό Οδυσσέα (75) : τυπικό επίθετο
της γης κυρίαρχος (79) : τυπική έκφραση
ισόθεο Πολύφημο (84) : τυπικό επίθετο
κοσμοσείστης Ποσειδών (86) : τυπικό επίθετο
ψυχοπομπό κι αργοφονιά (97) : τυπικά επίθετα 


ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : άδικα βασανισμένος (57-59), απελπισμένος (64), επιθυμεί πολύ να γυρίσει στην πατρίδα και στην οικογένειά του (65-68), ευσεβής (69-71), γνωστικός και συνετός (76)
2. Αίγισθος : ασεβής και υβριστής (40-43), αλαζόνας (44-46)
3. Ποσειδώνας : εκδικητικός, οργισμένος (79-81)
4. Καλυψώ : ερωτευμένη, εγωίστρια (64-65)
5. Αθηνά : φιλεύσπλαχνη, πονηρή (με έξυπνο τρόπο δημιουργεί ευνοϊκό κλίμα για τον Οδυσσέα)
6. Δίας : παντοδύναμος, αυστηρός, δίκαιος

Αναλυτικότερα στο αρχείο που επισυνάπτεται.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΣΚΕΛΟΥΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ-ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΑΘΗΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΗΛΕΜΑΧΟ

Πηγές: Διαπολιτισμικό Γυμνάσιο Ευόσμου και gym-peir-spartis.lak.sch.gr

ΕΝΟΤΗΤΕΣ-ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ

• 1- Η προετοιμασία και η μετάβαση της Αθηνάς στην Ιθάκη (στ. 109-117)
• 2-Οι πρώτες εικόνες της Αθηνάς από το παλάτι (στ. 118-126)
• 3-Οι σκέψεις του Τηλεμάχου (στ. 127-134)
• 4-Το καλωσόρισμα και η φιλοξενία της Αθηνάς από τον Τηλέμαχο (στ.134-161)
• 5-Η είσοδος των μνηστήρων στην αίθουσα του παλατιού και το συμπόσιό τους (στ.162-173).

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

• Στην πρώτη ενότητα του αποσπάσματος, παρακολουθούμε μια ΤΥΠΙΚΗ ΣΚΗΝΗ: Τη σκηνή προετοιμασίας ενός ταξιδιού. Η Αθηνά φοράει τα απαραίτητα εξαρτήματά της. Τα υπέροχα, χρυσά και μαγικά σανδάλια της, που θα τη βοηθήσουν στο ταξίδι και το δυνατό, χάλκινο και βαρύ κοντάρι της  που χρησιμοποιεί στις μάχες της. Στη συνέχεια, με εκπληκτική ταχύτητα (παραμυθιακό στοιχείο),  βρίσκεται αμέσως έξω από την πόρτα της αυλής του παλατιού. Με τον ίδιο τρόπο, θα παρακολουθήσουμε, λίγο αργότερα, τον Ερμή να προετοιμάζεται για το δικό του ταξίδι στην Καλυψώ.

• Στ. 118-119: Η Αθηνά μεταμορφώνεται σε άνθρωπο και συγκεκριμένα στον Μέντη, παλιό φίλο του Οδυσσέα. Ο λόγος που η Αθηνά επιλέγει να μεταμορφωθεί είναι γιατί δεν θέλει λόγω της θεϊκής της υπόστασης, να επηρεάσει τον Τηλέμαχο στην απόφασή του, αλλά και γιατί δεν θέλει να την αντιληφθούν οι μνηστήρες. Επιλέγει, λοιπόν, να πάρει τη μορφή ενός παλιού φίλου του πατέρα του, για να κάνει τον Τηλέμαχο να νιώσει πιο οικεία και να του «γνωρίσει» την ένδοξη μορφή του Οδυσσέα, που ουσιαστικά δεν τον είχε γνωρίσει ποτέ.

Οι θεοί μπορούν να εμφανιστούν στους ανθρώπους με 3 τρόπους:

• Με ενανθρώπιση: Μεταμορφώνονται σε ανθρώπους, όπως στο συγκεκριμένο σημείο.(ΔΕΝ ΤΗΝ ΜΠΕΡΔΕΥΩ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟ)
• Με θεϊκή επιφάνεια: Εμφανίζονται ως θεοί
• Αθέατη θεϊκή βοήθεια: Οι θεοί παρεμβαίνουν, χωρίς να τους βλέπουν οι άνθρωποι.

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ:

• στ. 123: Προοικονομείται η τιμωρία των υπηρετών που πρόθυμα είχαν πάει με το μέρος των μνηστήρων
• στ. 145: Τα όπλα του Οδυσσέα περίμεναν την άφιξη του αφεντικού τους. Προοικονομείται η τιμωρία των μνηστήρων
• στ. 150: Προοικονομείται η μυστική συνομιλία τους
• στ. 171: Ο αοιδός Φήμιος τραγουδάει από ανάγκη(αναγκαστικά) και έτσι προοικονομεί τη σωτηρία του από την οργή του Οδυσσέα, όταν αυτός επιστρέψει.

·  Η πρώτη εντύπωση της Αθηνάς (στ. 120-126):

Η Αθηνά- Μέντης στέκεται στο κατώφλι της εξώπορτας του παλατιού και παρατηρεί την κατάσταση που επικρατεί. Ανεμπόδιστοι οι μνηστήρες σπαταλούν την περιουσία του Οδυσσέα και κινούνται στους χώρους του παλατιού με άνεση: 

• Κάθονται σε τομάρια βοδιών που τα σφάζουν οι ίδιοι. Αυτή η κατάσταση φανερώνει ότι οι μνηστήρες συμπεριφέρονται σαν νοικοκυραίοι.
• Οι υπηρέτες πρόθυμα υπηρετούσαν τους μνηστήρες, φανερώνοντας ότι ένα μέρος του παλατιού είχε πάρει το μέρος. Ωστόσο υπάρχουν και άλλοι, όπως θα φανεί αργότερα, που τους υπηρετούν αναγκαστικά. 
• Εκτός από τη συμπεριφορά των μνηστήρων, η Αθηνά- Μέντης (από ανάγκη).

·  Η πρώτη παρουσίαση του Τηλέμαχου (στ. 127-134):

Την παρουσία του ξένου αντιλαμβάνεται πρώτος ο Τηλέμαχος, ο οποίος εξωτερικά είναι ωραίος σαν θεός (= παρομοίωση). Εσωτερικά παρουσιάζεται από τη μία θλιμμένος, λαχταράει την επιστροφή του πατέρα του, για να διώξει του μνηστήρες και να επανέλθει η τάξη στο παλάτι. Είναι πικραμένος και αδύναμος να αναλάβει πρωτοβουλίες. Αγανακτισμένος με την κατάσταση στο παλάτι. Από την άλλη συνέχεια ταξιδεύει ο νους του και έτσι φανερώνεται η μοναξιά και η θλίψη του. Ονειροπολούσε και γι’ αυτό ξαφνιάστηκε μόλις αντιλήφθηκε την παρουσία του ξένου και έτρεξε να τον υποδεχτεί.

·  

·  Η υποδοχή του ξένου από τον Τηλέμαχο (στ. 134-145): 

• Υποδέχεται πρόθυμα τον ξένο (στ. 136-140). 
• Τον οδηγεί στο μέγαρο του παλατιού και ταχτοποιεί τα πράγματα τουü (στ. 141-144).  Του παραχωρεί τιμητική θέση (στ. 146-148).
• Φροντίζει να δημιουργηθούν οι καλύτερες συνθήκες, ώστε ο ξένος να απολαύσει το φαγητό του (στ. 150-151). 
• Οι υπηρέτες φέρνουν νερό, για να πλυθεί ο ξένος και ύστερα παρατίθεται πλούσιο δείπνο φιλοξενίας, με εκλεκτά φαγητά και άφθονο κρασί (στ. 154-161)

Επίσης μέσα από την φιλοξενία του Τηλέμαχου ξεχωρίζουν τα εξής:

• a) Η ευγενική καταγωγή του Τηλέμαχου, ο οποίος αφήνει στην άκρη τις έγνοιες και τρέχει να τον υποδεχθεί.
• b) Επιλέγει για τον ξένο ένα μέρος παράμερα γιατί ντρέπεται για την κατάσταση που επικρατεί στο παλάτι.
• c) Δεν θέλει ο ξένος να ενοχληθεί από τη συμπεριφορά των μνηστήρων
• d) Και τέλος θέλει να ρωτήσει τον ξένο για τον πατέρα του.

Προσοχή!!!!! Η επιλογή του Τηλέμαχου να πάρει τον φιλοξενούμενο παράμερα από τους μνηστήρες ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΕΙ την εμπιστευτική συνομιλία που θα ακολουθήσει. 

• Στο απόσπασμα παρουσιάζονται μέρη της ΤΥΠΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ

Η φιλοξενία ήταν και είναι ένας από τους ιερότερους και σεβαστότερους θεσμούς. Προστατευόταν από τον Ξένιο Δία ο οποίος και τιμωρούσε όποιον δεν τον σεβόταν. Πίστευαν πως ο ίδιος ο Δίας, μεταμορφωμένος σε ζητιάνο, επισκεπτόταν τα σπίτια, για να ελέγξει κατά πόσον οι άνθρωποι σέβονταν το θεσμό αυτό. Ο θεσμός, βέβαια, είχε και χρηστική αξία, καθώς εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν ξενοδοχεία και μέρη να καταλύει κανείς στα ταξίδια του.

• 1. ΕΓΚΑΡΔΙΑ ΥΠΟΔΟΧΗ-ΧΕΙΡΑΨΙΑ-ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ
• 2.ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ ΟΠΛΩΝ
• 3. ΛΟΥΤΡΟ ΧΕΡΙΩΝ-ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΕΙΣ
• 4. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΦΑΓΗΤΟΥ
• 5. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΑΓΩΝΩΝ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΥ
• 6. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΚΟΠΟ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΟΥ
• 7. ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ-ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΟΥ-ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΔΙΑΜΟΝΗΣ
• 8. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΔΩΡΩΝ- ΕΠΙΣΦΡΑΓΙΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΜΕ ΦΙΛΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΔΕΝΕΙ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΠΟΓΟΝΟΥΣ ΤΟΥΣ.

Το τυπικό της φιλοξενίας:

·  Υποδοχή και πρώτες περιποιήσεις

• Λουτρό
• Το τραπέζι 
• Ερωτήσεις
• Ικανοποίηση του αιτήματος 
• Προσφορά διαμονής
• Προσφορά δώρων

· Το δείπνο του ξένου (στ. 154-161):

Το δείπνο του ξένου είναι γεμάτος εικόνες, με πολλά πρόσωπα και κίνηση. Υπηρεσίες προσφέρουν τα ακόλουθα πρόσωπα:

• 1. Μια παρακόρη = χύνει νερό για να πλύνουν τα χέρια ο ξένος και ο οικοδεσπότης.
• 2. Η σεβαστή κελάρισσα = φέρνει ψωμί και φαγητά.
• 3. Ο τραπεζάρχης = έκοψε τα κρέατα και τα φέρνει στο τραπέζι.
• 4. Ο κήρυκα (ο οινοχόος) = γεμίζει τα κύπελλα τους με κρασί 
• · Το δείπνο του ξένου επικεντρώνεται στην πολυτέλεια του τραπεζιού και στην κίνηση των ανθρώπων που τους υπηρετούν.

· Στ. 150-153: Ο Τηλέμαχος, μετά το καλωσόρισμα της Αθηνάς, την οδηγεί σε απομονωμένο σημείο μέσα στο μέγαρο. Αυτό, από τη μια, φανερώνει την ντροπή που ένιωθε για την κατάσταση που επικρατούσε στο παλάτι του λόγω των μνηστήρων και από την άλλη, την προσπάθειά του να αντλήσει με ησυχία και χωρίς το άγρυπνο μάτι των μνηστήρων, πληροφορίες από τον ξένο για τον πατέρα του. Άλλωστε, εκείνη την εποχή, οι ταξιδιώτες ήταν αυτοί που μετάφεραν ειδήσεις και νέα, καθώς δεν υπήρχαν άλλοι τρόποι ενημέρωσης.

· Το δείπνο των μνηστήρων (στ. 162-170):

Το δείπνο των μνηστήρων δίνεται με λίγους στίχους, ενώ το μόνο που περιγράφεται εδώ είναι η βουλιμία και η αναίδεια τους κατά την διάρκεια του δείπνου. Έτσι ο Όμηρος θέλει να μας περιγράψει την σύναξη ανεύθυνων ανθρώπων που καλοπερνούν, χωρίς να νοιάζονται για τίποτε άλλο εκτός από το φαγητό, το πιοτό και τη διασκέδαση. 

· Η προκλητικότητα των μνηστήρων θα δώσει αφορμή στον Τηλέμαχο να ξεκινήσει την κουβέντα του με τον ξένο. 

· Το τραγούδι (στ. 171-173): Μέτα το δείπνο, οι μνηστήρες θεωρούσαν το τραγούδι απαραίτητο συμπλήρωμα της καλοπέρασης τους. Από την άλλη ο αοιδός τραγουδούσε από ανάγκα στους μνηστήρες, ο οποίος τους αντιπαθούσε και τους θεωρούσε παρείσακτους.

Έτσι ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΕΊΤΑΙ η σωτηρία τους στη ραψωδία χ από τη σφαγή των μνηστήρων και όλων αυτών που τους υπηρετούσαν πρόθυμα. 

• ΕΝΑΛΛΑΓΗ ΣΚΗΝΩΝ: Εναλλαγή σκηνής έχουμε όταν αλλάζει ένα από τα παρακάτω:

ο τόπος, τα πρόσωπα, ο τόπος μαζί με τα πρόσωπα  ή η χρονική στιγμή. (Βλ. τη θεωρία στο πλαίσιο, στη σελίδα 30)

• ΕΙΚΟΝΕΣ: Ολόκληρο το ομηρικό έπος είναι γεμάτο από εικόνες, περιγραφές δηλαδή που σχηματίζουν στο μυαλό μας την εντύπωση ότι βλέπουμε, ακούμε ή μυρίζουμε αυτό που περιγράφεται. Οι εικόνες αυτές χαρακτηρίζονται ως οπτικές, όταν τις βλέπουμε, οσφρητικές, όταν τις μυρίζουμε, ακουστικές, όταν τις ακούμε. Κάποιες οπτικές εικόνες μπορεί να είναι και κινητικές, όταν υπάρχει κίνηση του αντικειμένου ή προσώπου που περιγράφεται. Είναι συχνό δε το φαινόμενο να έχουμε συνδυασμό δηλ. οπτικοακουστική εικόνα.

Στην προηγούμενη ενότητα διακρίναμε την πρωτοπρόσωπη και την τριτοπρόσωπη αφήγηση. Όταν μια τριτοπρόσωπη αφήγηση περιλαμβάνει και περιγραφή, ονομάζεται Περιγραφική αφήγηση.

• ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Διαβάζοντας το έπος, ζωντανεύει μπροστά μας η Μυκηναϊκή εποχή και σε σημεία, η Γεωμετρική εποχή(στους αναχρονισμούς). Παρακολουθούμε πώς ντύνονταν, τι έτρωγαν, πώς διασκέδαζαν, τι αντικείμενα χρησιμοποιούσαν. Όλα αυτά τα στοιχεία ονομάζονται Πολιτιστικά και πρέπει να μάθουμε να τα εντοπίζουμε στο κείμενο. Συγκεκριμένα, υπάρχουν

1. Στοιχεία κοινωνικής ζωής (διασκέδαση, έθιμα, συνήθειες, πολιτική οργάνωση κ.ά.) και

2. Στοιχεία υλικού πολιτισμού (οικιακά σκεύη, ένδυση, είδη διατροφής, είδη οπλισμού, μέρη ανακτόρου, έπιπλα κ.α. Ο εντοπισμός πολιτιστικών στοιχείων είναι και αυτός ζητούμενος σε ένα διαγώνισμα. Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι γεμάτο με πολιτιστικά στοιχεία που μας δείχνουν τον τρόπο διασκέδασης, το υπηρετικό προσωπικό του ανακτόρου, την μορφή που είχαν τα συμπόσια, τα φαγητά που έτρωγαν κ.α. Ακόμα και η φιλοξενία θεωρείται πολιτιστικό στοιχείο.

Χαρακτηρισμοί:

• Τηλέμαχος: αγανακτισμένος, θλιμμένος, δυστυχισμένος, ανήμπορος, νιώθει μοναξιά, απέχει από τη διασκέδαση, ευγενικός με τον ξένο, ευαίσθητος, διακριτικός, φιλόξενος
• Μνηστήρες: αγέρωχοι, υπεροπτικοί, αλαζόνες, ανεύθυνοι, αναιδείς, τους απασχολεί μόνο η καλοπέραση

Αφηγηματικοί τρόποι
Οι αφηγηματικοί τρόποι που χρησιμοποιούνται στην ενότητα είναι η αφήγηση και η περιγραφή. Η
οπτική γωνία της αφήγησης από πρωτοπρόσωπη ή δραματική (συμβούλιο θεών ) γίνεται
τριτοπρόσωπη , η οποία όμως περιέχει πολλά περιγραφικά στοιχεία .
Παράδειγμα: Ο ποιητής αφηγείται την υποδοχή της θεάς από τον Τηλέμαχο , ενώ
περιγράφει και το χώρο(έπιπλα και αντικείμενα )

Στοιχεία πολιτισμού
α. στοιχεία υλικού πολιτισμού
ενδυμασία : σαντάλια
ανάκτορο: εξώθυρα-αυλόπορτα , το μεγάλο δώμα
έπιπλα: τραπέζι για φαγητό , θήκη για τα δόρατα, θρόνος, σκαμνί για τα πόδια
οικιακά σκεύη : κρατήρες , λαγήνι, λεβέτι, κούπες χρυσές , πλεχτά πανέρια
χρηστικά αντικείμενα: τομάρια βοδιών, σφουγγάρια τρυπητά , ύφασμα μαλακό
είδη διατροφής: ψωμί , κρέας , κρασί
είδη οπλισμού: κοντάρι –δόρυ
είδη ψυχαγωγίας: κιθάρα ,πεσσοί
υλικά : ξύλο , χαλκός, χρυσός

β. κοινωνική και πολιτική οργάνωση, θεσμοί
κοινωνική διαστρωμάτωση (κοινωνικές τάξεις): βασιλιάς –ευγενείς –δούλοι (από τη
συμπεριφορά των μνηστήρων φαίνεται ο ξεπεσμός του θεσμού της βασιλείας στην ομηρική
εποχή . Επίσης, η μεταχείριση των δούλων ήταν ανθρώπινη , θεωρούνταν μέλη της
οικογένειας αλλά κατώτερα και βέβαια ο κύριος τους είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου)
συμπόσια
φιλοξενία : ο θεσμός της πατροπαράδοτης ξενίας ήταν ιερός και ακατάλυτος . Τους ξένους
προστάτευε ο ίδιος ο Δίας ως θεός της φιλοξενίας( Ξένιος Δίας). Η φιλοξενία ήταν λειτουργία
θρησκευτική αλλά και κοινωνική και ήταν αναγκαία σε κοινωνίες , όπου δεν υπήρχαν
καταλύματα και νόμοι για να προστατεύουν τους ταξιδιώτες και εμπόρους και στις οποίες οι
ανάγκες της πληροφόρησης καλύπτονταν από τις ειδήσεις που έφερνε ο ξένος .
Η φιλοξενία περιλαμβάνει διαδοχικές ενέργειες που επαναλαμβάνονται σταθερά σε κάθε
περίπτωση .Γι ‘ αυτό και μιλάμε για το τυπικό της φιλοξενίας ,το οποίο περιλαμβάνει τις
παρακάτω ενέργειες :

1. εγκάρδια υποδοχή (με προσφώνηση και χειραψία με το δεξί χέρι) και πρόσκληση σε
φιλοξενία . Αν ο ξένος έχει δόρυ , άρμα ή άλογα φροντίζουν να τακτοποιηθεί.
2. προσφορά λουτρού . Αφού οι δούλες λούσουν τον ξένο και τον αλείψουν με λάδι , τον
ντύνουν με καθαρά ρούχα.
3. παράθεση πλούσιου γεύματος . Ο ξένος τοποθετείται σε τιμητική θέση και τον φιλεύουν με
εκλεκτή μερίδα φαγητού και ποτού. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις διοργανώνονται προς τιμήν
του ξένου γιορτές με μουσική ή αθλητικοί αγώνες
4. ερωτήσεις προς το φιλοξενούμενο (ποιος είναι , από πού έρχεται και τι θέλει)
5. ικανοποίηση του αιτήματος του ξένου
6. προσφορά διαμονής για όσες μέρες ζητήσει ο ξένος
7. αποχαιρετισμός με ανταλλαγή δώρων ως επισφράγιση της φιλίας από φιλοξενία , η οποία
κληροδοτούνταν και στις επόμενες γενιές
κοινωνική διαστρωμάτωση (κοινωνικές τάξεις): βασιλιάς –ευγενείς –δούλοι (από τη
συμπεριφορά των μνηστήρων φαίνεται ο ξεπεσμός του θεσμού της βασιλείας στην ομηρική
εποχή . Επίσης, η μεταχείριση των δούλων ήταν ανθρώπινη , θεωρούνταν μέλη της
οικογένειας αλλά κατώτερα και βέβαια ο κύριος τους είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου)
συμπόσια
φιλοξενία : ο θεσμός της πατροπαράδοτης ξενίας ήταν ιερός και ακατάλυτος . Τους ξένους
προστάτευε ο ίδιος ο Δίας ως θεός της φιλοξενίας( Ξένιος Δίας). Η φιλοξενία ήταν λειτουργία
θρησκευτική αλλά και κοινωνική και ήταν αναγκαία σε κοινωνίες , όπου δεν υπήρχαν
καταλύματα και νόμοι για να προστατεύουν τους ταξιδιώτες και εμπόρους και στις οποίες οι
ανάγκες της πληροφόρησης καλύπτονταν από τις ειδήσεις που έφερνε ο ξένος .

Διάλογος του Τηλέμαχου με την Πηνελόπη και τους Μνηστήρες

Οι σκηνές της ενότητας:

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΔΟΜΗ

Α’ σκηνή

• Το τραγούδι του Φήμιου (στ.361-364α): Θυμόμαστε ότι οι μνηστήρες τρώνε και πίνουν και στη συνέχεια καλούν τον Φήμιο να τους τραγουδήσει. Επομένως οι στίχοι αυτοί μας συνδέουν με τα προηγούμενα.
• Η εμφάνιση της Πηνελόπης (στ. 364β-373): Πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση της Πηνελόπης. Βασικό πρόσωπο της Οδύσσειας. Ο ποιητή παρουσιάζει με παραστατικό τρόπο τη γυναίκα του Οδυσσέα (κατεβαίνει τη σκάλα σκεφτική και φρόνιμη, τη συνοδεύουν δύο βάγιες, στήθηκε στην κολόνα ενώ το κεφάλι της σκεπάζει μια μαντίλα. Τέλος είναι δακρυσμένη. Παρακαλεί τον Φήμιο να αλλάξει το τραγούδι του γιατί το συγκεκριμένο την πληγώνει). Η πρώτη αυτή παρουσίαση της Πηνελόπης κερδίζει τους ακροατές-αναγνώστες γιατί ανταποκρίνεται στην εικόνα που είχαν γι’ αυτήν από τον σχετικό μύθο (βλ. παρακάτω και χαρακτηρισμό Πηνελόπης).
• Παράκληση στον αοιδό (στ. 378-383): Παρακαλεί τον αοιδό Φήμιο να τραγουδήσει κάποιο άλλο τραγούδι. Με τον τρόπο αυτό δικαιολογείται η παρουσία της.
• Παρέμβαση Τηλέμαχου (στ. 384-400): Στο σημείο αυτό βλέπουμε για πρώτη φορά την αλλαγή στη συμπεριφορά του Τηλέμαχου.  Είναι η πρώτη δοκιμή για τον Τηλέμαχο της δύναμής του σε οικείο πρόσωπο. Εκφράζει την έκπληξή του για την παράκληση της μητέρας του και συμπληρώνει πως δε φταίνε οι αοιδοί για τη μοίρα των Αχαιών. Τέλος την προτρέπει και τη συμβουλεύει να ανέβει στην κάμαρή της και να μην ανακατεύεται στις αντρικές δουλειές.
• Αιφνιδιασμός Πηνελόπης – αποχώρηση, μοιρολόγι, ύπνος (στ. 401 – 406): Στο στ. 401 η Πηνελόπη εκπλήσσεται από τη συμπεριφορά του γιου της και αποχωρεί. Έχει λάβει το μήνυμα πως ο Τηλέμαχος μεγάλωσε πια.
• Επιθυμία των μνηστήρων (στ. 407-409):  Η επιθυμία των μνηστήρων  προβάλλει έμμεσα την ομορφιά της Πηνελόπης.

Β’ σκηνή

• Ανακοίνωση Τηλέμαχου στους μνηστήρες (στ. 410-424): Στην αρχή τους παροτρύνει να συνεχίσουν το δείπνο τους και το τραγούδι και στη συνέχεια τους ανακοινώνει την απόφασή του, να συγκαλέσει δηλαδή συνέλευση όπου θα τους ανακοινώσει τηνν απαγόρευσή του να εισέρχονται πλέον στο παλάτι και να κατασπαταλούν την περιουσία άλλου. Τελειώνει το λόγο του λέγοντας πως όποιος παραβεί την απαγόρευση θα τιμωρηθεί.  Βλέπουμε πως δεν προειδοποιεί απλώς τους μνηστήρες να σταματήσουν να ενοχλούν το σπίτι του, αλλά τους δηλώνει απερίφραστα και κατηγορηματικά πως θα τιμωρηθούν αμείλικτα, αν συνεχίσουν να παρανομούν. Είναι, λοιπόν, λογικό να προκαλέσει τον αιφνιδιασμό και την απορία των μνηστήρων. Στο σημείο αυτό προκαλεί έκπληξη το υπέρμετρο θάρρος του Τηλέμαχου (στ. 425-426).
• Διάλογος Αντίνοου – Τηλέμαχου (στ. 427-444): Ο Αντίνοος είναι ο πιο θρασύς από τους μνηστήρες. Είναι παράλογος και κατηγορεί τον Τηλέμαχο για έπαρση («έγινες επηρμένος, με τόσο θάρρος που αγορεύεις») τη στιγμή που αυτός κατασπαταλά ξένη περιουσία. Επίσης καταριέται τον Τηλέμαχο να μη γίνει ποτέ βασιλιάς της Ιθάκης (στ. 430-431).
• Διάλογος Ευρύμαχου – Τηλέμαχου  (στ. 445-466): Ο Ευρύμαχος μιλά με ήπιο τόνο και με διπλωματία κι έτσι η ένταση εκτονώνεται. Η παρέμβασή του αυτή φαίνεται πως οφείλεται στις υποψίες του σχετικά με τον ξένο που φιλοξένησε ο Τηλέμαχος. Πίσω από τη γλυκύτητά του όμως κρύβεται θράσος και ειρωνεία, όπως φαίνεται στο στίχο 453 «ωραίε και γενναίε εσύ». Οι μνηστήρες, προφανώς, φοβήθηκαν μήπως ο ξένος έφερε κάποιο μήνυμα στον Τηλέμαχο και την Πηνελόπη για τον Οδυσσέα.
• Ξεφάντωμα των μνηστήρων   (στ. 468-472): Οι στίχοι που παραλείπονται αναφέρονται στο γλέντι των μνηστήρων.

Γ΄σκηνή

• Ο Τηλέμαχος αποχωρεί με τη συνοδεία της γριάς Ευρύκλειας (στ. 473-497): Η ραψωδία α κλείνει με μια ζεστή και τρυφερή σκηνή μετά απο τόση ένταση. Στο σημείο αυτό παρουσιάζεται η Ευρύκλεια, βασικό πρόσωπο της Οδύσσειας.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Ήθος προσώπων της 5^ης ενότητας

Ας ηθογραφήσουμε, λοιπόν, τα πρόσωπα της ενότητας αυτής:

• Πηνελόπη: Η Πηνελόπη είναι σκεφτική και φρόνιμη («σκεπάζει τα μάγουλά της»). Οι  δύο βάγιες που τη συνοδεύουν δηλώνουν πως έχει ευγενική καταγωγή. Η μαντίλα φανερώνει πως η Πηνελόπη είναι σεμνή, ευπρεπής και αξιοπρεπής. Ο τρόπος με τον οποίο μιλάει στον Φήμιο δείχνει μια γυναίκα ευγενική, με αγωγή. Από τους στίχους 379-383 συμπεραίνουμε, επίσης, πως είναι πονεμένη γυναίκα («σπαράζει η καρδιά μου») και μένει πιστή στον άντρα της («τέτοιο το πρόσωπο που εγώ ποθώ...»). Μένει έκπληκτη από την αντίδραση του γιου της, υπακούει, όμως,  πρόθυμα στην εντολή του και αποχωρεί από το δωμάτιο. Τέλος από την επιθυμία που εκφράζουν οι μνηστήρες (στ. 407-409) καταλαβαίνουμε πως είναι όμορφή και θελκτική.  
• Τηλέμαχος: Η αλλαγή στο ήθος του φαίνεται από  τον τρόπο που μιλάει στη μητέρα του. Είναι, λοιπόν, αποφαστιστικός και δυναμικός, ενώ αποφασιστικός, τολμηρός και θαρραλέος εμφανίζεται μπροστά στους μνηστήρες, κρίνοντας τα όσα τους λέει. Από τους στίχους 438-442 («υπάρχουν κι άλλοι Αχαιοί να βασιλεύσουν», «όσο για μένα, το αξιώνω, ο ίδιος να’ μαι ο κύριος του σπιτιού μου») φαίνεται πως έχει ωριμάσει και είναι μετριοπαθής στις ιδέες και απόψεις του.  Στο  στίχο 460 («για μένα ο νόστος του πατέρα μου είναι χαμένη υπόθεση») βλέπουμε έναν Τηλέμαχο ρεαλιστή και στο στίχο 464 («φίλος μου είναι πατρικός») ο Τηλέμαχος προσπαθεί με διπλωματικό τρόπο να καθυσηχάσει τους μνηστήρες και να διασκεδάσει τις υποψίες τους. Η αλλαγή, όμως, στο ήθος του Τηλέμαχου φαίνεται και από τη στάση που κρατούν απέναντί του οι άλλοι ήρωες. Η Πηνελόπη έμεινε κατάπληκτη από όσα της είπε ο γιος της, ενώ οι μνηστήρες δάγκωσαν τα χείλη τους (στ. 425).

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Το επάγγελμα του αοιδού.

Μέσα από τους συγκεκριμένους στίχους αντλούμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον αοιδό, το τραγούδι του, τη θέση του στο παλάτι και το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Ας τα δούμε, λοιπόν, αναλυτικά:

• Είναι φημισμένος (στ. 361) και τιμημένος (στ. 385)
• Η φωνή του μοιάζει με θεού (στ. 413-414)
• Τον ακούνε με τη σιωπή τους (στ. 362)
• Θέλγει τους θνητούς (στ. 374)
• Χαρά δίνει με ό,τι βάζει ο νους του (στ. 386)
• Τραγουδούσε το νόστο των Αχαιών (στ. 362-364)
• Τα γνώριμα τραγούδια των αοιδών είναι κατορθώματα ανθρώπων και θεών (στ. 375-376)

Από τις πληροφορίες, λοιπόν, που αντλούμε από το κείμενο καταλαβαίνουμε πως οι αοιδοί ήταν τιμημένα πρόσωπα και φημισμένα και είχαν εξέχουσα θέση στο παλάτι απολαμβάνοντας τον σεβασμό των παρεβρισκομένων. Τα τραγούδια τους αφορούσαν τα κατορθώματα των ανθρώπων και των θεών αλλά και την επιστροφή των Αχαιών από την Τροία. Η απήχησή τους ήταν πολύ μεγάλη. Οι ακροατές τους απολάμβαναν τα τραγούδια τους, σιωπούσαν για να τους ακούσουν, τους μάγευε η φωνή τους και το περιεχόμενο των τραγουδιών τους και τους έδινε ιδιαίτερη χαρά.

Η πολιτειακή (και πολιτική) κατάσταση της Ιθάκης παρουσιάζεται κάπως περιπλεγμένη:

• Υπάρχει ουσιαστικό κενό εξουσίας, που δημιουργεί η μακρόχρονη απουσία του Οδυσσέα, το οποίο όμως δεν είναι τυπικά επιβεβαιωμένο (δεν ξέρουν στα σίγουρα αν ζει ή έχει πεθάνει ο Οδυσσέας). Αυτό εμποδίζει τη διαδοχή.
• Ο φυσικός κληρονόμος του (δηλαδή ο Τηλέμαχος) δε θεωρείται ακόμα ενήλικος, αλλά και η κληρονομική διαδοχή της βασιλείας, αν και ο θεσμός δεν έχει καταργηθεί, δεν είναι εξασφαλισμένη, όπως προκύπτει από την ευχή-κατάρα του Αντίνοου (στ. 430-431), την παραδοχή του Τηλέμαχου (στ. 438-441) και την επιβεβαίωση του Ευρύμαχου (στ. 446-447).
• Λύση στο θέμα θα μπορούσε να δώσει ο γάμος της Πηνελόπης με έναν από τους μνηστήρες (στ. Α 272-277), γιατί ως γυναίκα του βασιλιά είναι φορέας της εξουσίας του και όποιος την παντρευόταν θα έπαιρνε τη θέση του (βλ. το ανάλογο της Κλυταιμνήστρας και του Αιγίσθου).
• Αυτό, όμως, θα σήμαινε ότι η βασίλισσα θεωρεί τον άντρα της νεκρό ή τουλάχιστον, ότι δεν τον περιμένει. Η Πηνελόπη όμως θρηνεί τον Οδυσσέα και ελπίζει στην επιστροφή του.  Έτσι δεν αποφασίζει να παντρευτεί κάποιον από τους μνηστήρες αλλά και δεν τους απορρίπτει κατηγορηματικά, όπως θα φανεί παρακάτω.
• Οι μνηστήρες από τη μεριά τους μπαινοβγαίνουν στο παλάτι και κατατρώγουν την περιουσία του βασιλικού οίκου αξιώνοντας πιεστικά από την Πηνελόπη να διαλέξει έναν από αυτούς ως σύζυγο, χωρίς να υπολογίζουν την πιθανότητα επιστροφής του Οδυσσέα ή την επικείμενη ενηλικίωση του Τηλέμαχου. Όταν δε αναγκασθούν να πάρουν στα σοβαρά τον Τηλέμαχο, θα προσπαθήσουν να τον βγάλουν από τη μέση, όπως άλλωστε το φοβήθηκε κι ο ίδιος ο Τηλέμαχος στο α 279.

Έτσι, λοιπόν, από τη μια έχουμε το πρόβλημα του αποκλεισμένου στα ξένα βασιλιά και από την άλλη την αδιέξοδη πολιτική κατάσταση στην Ιθάκη. Και στο σημείο αυτό αρχίζουν όλα να παίρνουν το δρόμο τους: και η επιστροφή του Οδυσσέα και η ενηλικίωση του Τηλέμαχου και η ανάγκη να ξεκαθαρίσει τη θέση της η Πηνελόπη.  Η εξέλιξη της κατάστασης αυτής κεντρίζει το ενδιαφέρον των ακροατών-αναγνωστών. Αυτά τα στοιχεία (νήματα) παίρνει ο Όμηρος και πλέκει το μύθο του δίνοντας στο τέλος λύση.

[βλ. Μ. Σαμαρά-Κ.Τοπούζης, Ομηρικά έπη: Οδύσσεια, Α’ γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΙΤΥΕ, 2012]

Άλλα πολιτιστικά στοιχεία

Στ. 398: ρόκα, αργαλειός → πρόκειται για ασχολίες καθαρά γυναικείες.

Στ. 443-444: «τη λεία που κέρδισε ο ξακουστός πατέρας μου» → Δούλοι από αιχμαλωσία /αγορά. Λάφυρα πολέμου ήταν και οι αιχμάλωτοι, που γίνονταν δούλοι και αποτελούσαν μέρος της περιουσίας του αφέντη τους. Άλλος τρόπος απόκτησης δούλων ήταν η αγορά, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ευρύκλειας (στ. 481)

Προσοχή σε:

• Στίχοι 361- 400: υπάρχει η αντίληψη ότι ο άντρας είναι ο κύριος του σπιτιού και αυτός που αποφασίζει για όλα.
• Στίχοι 387- 388: φαίνεται η αντίληψη ότι οι θεοί είναι υπαίτιοι για τα βάσανα των ανθρώπων.
• Στίχοι 417- 422: η συμπεριφορά των μνηστήρων είναι ανάρμοστη, άνανδρη και κατακρίνεται.
• Στίχοι 423- 424: προοικονομία σχετικά με την τιμωρία των μνηστήρων που θα δούμε στη συνέχεια μέσα στο παλάτι του Οδυσσέα. Η τιμωρία αυτή προέρχεται από τους θεούς οι οποίοι οργίζονται με τους ανθρώπους που είναι αλαζόνες.
• Στίχοι 430- 431, 434- 437: βλέπουμε την αντίληψη που υπήρχε για τη βασιλεία ως κληρονομικό αξίωμα.
• Στίχοι 434, 446- 447: ο Δίας είναι αυτός που χαρίζει το αξίωμα της βασιλείας.
• Στίχοι 438- 441: η παρακμή της βασιλείας.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ -  ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

• Τριτοπρόσωπη αφήγηση στους στίχους:  361-373, 401-410, 473-487 κ.α.
• Πρωτοπρόσωπη αφήγηση (διάλογος): 374-383, 433-444, 446-458, 460-466

• Εικόνα: στ. 364-368, Η Πηνελόπη κατεβαίνει από το υπερώο με συνοδεία.
• Τυπικά επίθετα: θαλασσοφίλητη Ιθάκη, λαμπερή μαντίλα, φημισμένος αοιδός, θεϊκό αοιδό, γνωστικός Τηλέμαχος κ.α.
• Τυπικοί στίχοι: η Πηνελόπη,σκεφτική και φρόνιμη, της αντιμίλησε όμως ο γνωστικός Τηλέμαχος, 

ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η είσοδος του Οδυσσέα και των συντρόφων του στη σπηλιά του Πολύφημου" (240-254)
2. "Ο ερχομός του Κύκλωπα" (255-277)
3. "Ο Οδυσσέας ζητά από τον Κύκλωπα φιλοξενία" (278-299)
4. "Ο Κύκλωπας καταβροχθίζει δύο συντρόφους" (300-330)

5. "Ο Οδυσσέας ελέγχει την οργή του" (331-352)
6. "Το σχέδιο του Οδυσσέα" (353-372)
7. "Η τύφλωση του Πολύφημου" (373-444)
8. "Ο τυφλός Πολύφημος μένει αβοήθητος" (445-459)
9. "Η έξοδος από τη σπηλιά" (450-512)

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Α) στ. 253-254 : Ο Οδυσσέας λέει ότι θα ήταν συμφερότερο να άκουγε τους συντρόφους του και να έφευγαν από τη σπηλιά. Έτσι προετοιμαζόμαστε να ακούσουμε τις περιπέτειες που θα ακολουθήσουν μόλις εμφανιστεί ο Κύκλωπας.

Β) στ. 300-304 : η αλαζονική στάση του Πολύφημου (ΥΒΡΙΣ) προαναγγέλλει την τιμωρία του (ΝΕΜΕΣΙΣ)

Γ) στ. 503-506 : τα λόγια του Κύκλωπα προοικονομούν τα βάσανα που θα περάσει ο Οδυσσέας.

ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ

Α) στ. 314-316 : Ο Οδυσσέας λέει στον Πολύφημο ότι το καράβι του έχει καταστραφεί και πως τάχα δεν έχει άλλους συντρόφους, ενώ εμείς ξέρουμε πως αυτό είναι ψέμα.

Β) στ. 393-396 : ο Πολύφημος πίνει με ευχαρίστηση το κρασί που του προσφέρει ο Οδυσσέας, ενώ εμείς γνωρίζουμε πως η προσφορά του κρασιού ήταν μέρος του σχεδίου της τύφλωσης του Κύκλωπα.

Γ) στ. 409-410 : Ο Οδυσσέας λέει στον Πολύφημο ότι ονομάζεται Ούτις, ενώ εμείς ξέρουμε ότι αυτό είναι ψέμα.

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ

Είναι αναγκαίο ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι να βρουν ένα δόλιο τρόπο για να τυφλώσουν τον Κύκλωπα και να βγουν από τη σπηλιά. Μας φαίνεται λογικό το ότι είχαν μαζί τους κρασί για να το προσφέρουν ως αντίδωρο, σύμφωνα με την ομηρική φιλοξενία, κάτι που τελικά εξυπηρέτησε τα σχέδιά τους.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Α) αναδρομική αφήγηση (flash back) : Ο Όμηρος είχε ξεκινήσει την αφήγηση της Οδύσσειας από τη μέση (in medias res), μετά από υπόδειξη της Μούσας. Από τη ραψωδία ι ως τη ραψωδία μ, ο Οδυσσέας αφηγείται τις περιπέτειές του από τη στιγμή που έφυγε από την Τροία ως τη στιγμή που έφτασε στο νησί της Καλυψώς.

Β) πρωτοπρόσωπη αφήγηση : ο Οδυσσέας αφηγείται τις περιπέτειές του, κάτι που κάνει την αφήγηση πιο δραματική.

Γ) περιγραφή : π.χ. της σπηλιάς

Δ) διάλογος : μεταξύ Οδυσσέα και Κύκλωπα, προβάλλονται έτσι με δραματικό τρόπο τα συναισθήματα και οι ιδέες των πρωταγωνιστών.

Ο ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ

Η περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων μοιάζει με παραμύθι γιατί :

Α) ο πρωταγωνιστής είναι ένα τέρας

Β) η σκηνή διαδραματίζεται σε ένα φανταστικό μέρος

Γ) συγκρούεται ο καλός (Οδυσσέας) με τον κακό (Πολύφημο)

Δ) νικητής βγαίνει ο καλός και αδύναμος, άρα υπάρχει αίσιο τέλος (happy end)

Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ – Η ΙΚΕΣΙΑ

Όπως και σε προηγούμενα αποσπάσματα, έτσι και σε αυτό προβάλλονται οι δύο πολύ σημαντικοί θεσμοί της ομηρικής εποχής : αυτός της φιλοξενίας και αυτός της ικεσίας. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του παρουσιάζονται στον Πολύφημο ως ικέτες και επικαλούνται τον ξένιο Δία, ζητώντας φιλοξενία (293-297). Ο Πολύφημος θα έπρεπε να πράξει ό, τι ο Τηλέμαχος στον Μέντη ή η Ναυσικά στον Οδυσσέα. Όμως ο Κύκλωπας, όχι μόνο δεν περιποιήθηκε τους ικέτες, αλλά καταβρόχθισε κάποιους από αυτούς και σκόπευε να τους φάει όλους!

ΥΒΡΙΣ-ΝΕΜΕΣΙΣ-ΤΙΣΙΣ

Η υβριστική συμπεριφορά του Πολύφημου, που είδαμε πιο πάνω (ύβρις) προκάλεσε την οργή των θεών και την τιμωρία του με την τύφλωσή του (νέμεσις, τίσις). Έτσι επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά το σχήμα που υπάρχει συχνά στα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Η νίκη του έξυπνου, πολυμήχανου και θαρραλέου Οδυσσέα στην αναμέτρησή του με τον πελώριο και δυνατό Πολύφημο αναδεικνύει τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της Οδύσσειας και τονίζει το ότι ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει τα πάντα στηριζόμενος στις πνευματικές και ψυχικές του ικανότητες.

ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

εγώ αποκρίθηκα…λόγια (284) : τυπική έκφραση

έτσι του μίλησα…μ’ άσπλαχνο φυσικό (299) : τυπική έκφραση

αμέσως αποκρίθηκα (312) : τυπική έκφραση

κοσμοσείστης Ποσειδών (314) : τυπικό επίθετο

θεία Αυγή (339) : τυπικό επίθετο

θείο ποτό (386) : τυπικό επίθετο

έτσι του μίλησα…την απάντηση (411) : τυπική έκφραση

Κι εκείνοι ανταπαντώντας…αγόρευαν (456) : τυπική έκφραση

μεγάλου Δία (458) : τυπικό επίθετο

δεσποτικό πατέρα σου (459) : τυπικό επίθετο

φάνηκε ρόδινη…Αυγή (485) : τυπική έκφραση

δυνατός Πολύφημος (495) : τυπικό επίθετο

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : η περιέργειά του να γνωρίσει τον Κύκλωπα βάζει σε περιπέτειες τον ίδιο και τους συντρόφους του. Είναι γενναίος, αν και αισθάνεται σε κάποιο σημείο φόβο (282-283). Αναλαμβάνει ως αρχηγός και ήρωας να μιλήσει αυτός στον Πολύφημο και εκφράζει το σεβασμό του προς τους θεούς (ικεσία, επίκληση ξένιου Δία). Όταν διαπιστώνει τις προθέσεις του Κύκλωπα με δόλιο τρόπο, δίνει πλαστά στοιχεία, δείχνοντας για μια ακόμη φορά την ευστροφία του (310-316). Όταν ο Κύκλωπας τρώει κάποιους συντρόφους του, λυγίζει και οργίζεται (324-333). Γρήγορα όμως σκέφτεται πιο ψύχραιμα και συγκρατεί την οργή του, δείχνοντας σύνεση (334-337).  Είναι ικανός αρχηγός και φιλέταιρος μιας και προσπαθεί με κάθε τρόπο να σώσει τους συντρόφους του.  Καταστρώνει και υλοποιεί ένα ευφυέστατο και παράτολμο σχέδιο. Ως αρχηγός βγαίνει τελευταίος από τη σπηλιά. Αναγνωρίζει το λάθος του να επιμείνει να γνωρίσει τον Κύκλωπα, παρά την αντίθετη άποψη των συντρόφων του (248-249, 253)

2. σύντροφοι Οδυσσέα: παρουσιάζονται συνετοί και διορατικοί (248-249), αφού παρακαλούν τον Οδυσσέα να φύγουν από τη σπηλιά όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αν και ο Οδυσσέας δεν συμφωνεί, παραμένουν υπάκουοι στις εντολές του αρχηγού τους. Σαστίζουν στη θέα του Κύκλωπα (262) και διστάζουν να τον αντιμετωπίσουν (285-286). Στη συνέχεια εμπιστεύονται τυφλά τον Οδυσσέα και υλοποιούν το ευφυές σχέδιό του.
3. Κύκλωπας: διαθέτει τεράστια σωματική δύναμη (259, 266-267) και προκαλεί τρόμο στον Οδυσσέα και τους συντρόφους του (262, 282-283). Είναι ασεβής και αλαζόνας, υπερτιμά τις δυνάμεις του και φέρεται ως υβριστής (300-304). Είναι ανθρωποφάγος (317-321, 344). Υστερεί σε πνευματικές ικανότητες, καθώς πείθεται με αφέλεια απ’τα λόγια του Οδυσσέα (310-316, 455). Αν και δυνατότερος από τον Οδυσσέα, ηττάται από αυτόν και εξευτελίζεται.

https://skapanefs.blogspot.com/2015/02/14-240-512.html

Ραψωδία α, στίχοι 1-15 και 26-108 και 361-497
Ραψωδία ε, στίχοι 165-251
Ραψωδία ζ, στίχοι 139-259

ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΚΑΛΑ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΗΣΑΜΕ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ECLASS. 

ΚΑΛΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ!