Ο κυκλαδικός πολιτισμός σχεδιάγραμμα:

 Αναπτύχθηκε στις Κυκλάδες την 3η και 2η χιλιετία π.Χ.

 Ευνοήθηκε ιδιαίτερα από από το ήπιο κλίμα , την προνομιακή γεωγραφική θέση των νησιών και την ανάπτυξη της ναυτιλίας.

Οι οικισμοί:

 Αναπτύσσονται μάλλον αυτόνομα.

 Αρχικά χτίζονται κοντά στη θάλασσα ή σε χαμηλούς λόφους.

 Γύρω στο 2300 π.Χ. άλλοι οχυρώνονται, άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτίζονται οχυρωμένοι.

 Άλλοι χτίζονται σε πιο απόμακρα σημεία στην ενδοχώρα.

Κατά τη 2η χιλιετία π.Χ.:

 Οι Κυκλαδίτες έρχονται σε επαφή με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη.

 Μετά το 1600 π.Χ. (μεγάλοι σεισμοί) οι Κυκλάδες υποτάσσονται στους Μινωίτες.

 Γύρω στο 1450 π.Χ. στις Κυκλάδες κυριαρχούν οι Μυκηναίοι.

Δημιουργήματα κυκλαδικής τέχνης:

 Μαρμάρινα ειδώλια.

 Πήλινα, μαρμάρινα και μεταλλικά αγγεία

 VIDEO:

https://youtu.be/EmMXpRqKaeE

Ερωτήσεις :

1. Που και πότε αναπτύχθηκε ο Κυκλαδικός Πολιτισμός ?
2. Ποιοι οι λόγοι που οδήγησαν στην ανάπτυξη του?
3. Πως και που ήταν χτισμένοι οι οικισμοί?
4. Με ποιες περιοχές είχε επαφές ο Κυκλαδικός Πολιτισμός?
5. Ποια είναι τα γνωστότερα έργα τέχνης και ποία τα γνωρίσματα τους ?

Τόπος :Κρήτη

Στην ανάπτυξή του συντέλεσαν :

   α)το εύκρατο - θερμό κλίμα,

   β)το εύφορο έδαφος,   

   γ)και η γεωγραφική θέση του νησιού (: ανάμεσα σε Ευρώπη - Ασία - Αφρική).

Ο πολιτισμός ονομάστηκε Μινωικός από τον βασιλιά της Κνωσού Μίνωα και ανακαλύφθηκε από τον Άρθουρ Έβανς.

 Η

Εμπόριο- Επικοινωνία:  έχουν επαφή με άλλες περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, όπως οι Κυκλάδες, η Κύπρος και η Αίγυπτος, με τις οποίες εμπορεύονται διάφορα προϊόντα.

 Εξάγουν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα και δέρματα.

 Εισάγουν μέταλλα ή άλλες πρώτες ύλες για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και καλλιτεχνημάτων, όπως χαλκό από την Κύπρο και άργυρο από τις Κυκλάδες.

Ανάκτορα:

είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων, αποτελούνται δηλαδή από πολλές πτέρυγες δωματίων και είναι τα διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής στην οποία βρίσκονται. Τα μινωικά ανάκτορα έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:

-Έχουν προσανατολισμό στον άξονα Βορρά-Νότου.

-Έχουν μία ορθογώνια κεντρική αυλή. Γύρω της αναπτύσσονται οι πτέρυγες των δωματίων.

-Ήταν πολυώροφα, είχαν μεγάλες κλίμακες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης και αρκετοί χώροι της έφεραν τοιχογραφίες. Από αυτές αντλούμε πλήθος πληροφοριών για της από της πτυχές της ζωής των Μινωιτών.

-Δεν ήταν οχυρωμένα.

Γραφή:
α) Η Γραμμική Α. Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή, και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Η γραφή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

Θρησκεία:
-πίστευαν, βασικά, σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και την ανάσταση.

 -δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοί αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά.

- Οι πιστοί αισθάνονται τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο.

 -η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στο Δικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.

--Μεγάλη είναι η σημασία  είχε το ιερό δέντρο. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται να είναι η ελιά.

Σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος. Οι τελετές περιλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια.

- Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίως γυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς.

Τέχνη:   αγγεία από πηλό ή πέτρα, ειδώλια, κοσμήματα, τοιχογραφίες

-Η μινωική τέχνη έχει ποικιλία και πρωτοτυπία

-Έχουν κίνηση, ζωντάνια και χάρη

-απεικόνιση της φύσης.

-επηρέασαν τους Κυκλαδίτες και τους Μυκηναίους.

Οι τοιχογραφίες, που οι περισσότερες προέρχονται από το ανάκτορο της Κνωού, παριστάνουν :

συνήθως θρησκευτικές ή τελετουργικές πομπές,

ειδυλλιακά τοπία με πλούσια βλάστηση και ζώα,

 καθώς και θέματα από τον κόσμο της θάλασσας.

Κεραμική

Ο κεραμικός τροχός διευκολύνει την ταχύτερη κατασκευή των πήλινων αγγείων

 είναι κομψά και έχουν ποικίλα σχήματα.

Τα ωραιότερα αγγεία αυτής της εποχής στη μινωική Κρήτη είναι τα πολύχρωμα καμαραϊκά, που οφείλουν την ονομασία τους στο σπήλαιο των Καμαρών, όπου πρωτοβρέθηκαν. Κατασκευάζονταν στα εργαστήρια των μεγάλων ανακτόρων της Κνωσού και της Φαιστού. Τα καμαραϊκά αγγεία εξάγονταν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο. Διακοσμούνταν συνήθως με πολύπλοκα καμπυλόγραμμα σχέδια γεμάτα φαντασία και σπανιότερα με θέματα από το ζωικό και φυτικό κόσμο.

Άλλα έργα τέχνης. 

Ειδώλια: είναι πήλινα και παριστάνουν γυναίκες, δεν λείπουν όμως και ειδώλια ανδρών και ζώων.

 τα ρυτά,: μεγάλα αγγεία, ορισμένα με μορφή κεφαλής ζώου, συνήθως του ιερού μινωικού ταύρου, τα οποία χρησιμοποιούνταν στις τελετουργίες.

 περίτεχνα κοσμήματα: από χρυσό και ασήμι και σφραγίδες από ελεφαντοστό και από σκληρούς ημιπολύτιμους λίθους με εγχάρακτα γραμμικά σχέδια.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

1.Ποιος πολιτισμός ονομάζεται μινωικός ;
2. Από πού πήρε το όνομα του ο μινωικός πολιτισμόςΚκαι ποιος αρχαιολόγος έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσό;
3. Για ποιους λόγους αναπτύχθηκε στην Κρήτη ο πρώτος σημαντικός πολιτισμός της Ευρώπης;
4. Τι γνωρίζετε για τη μινωική λατρεία ;( θεότητες , ιερά σύμβολα , ιερά ζώαΤι γνωρίζετε για τη μινωική λατρεία ;( θεότητες , ιερά σύμβολα , ιερά ζώα, λατρευτικοί χώροι, ιερατείο , λατρευτικές τελετές)

5.Ποια είδη γραφής έχουμε στη μινωική Κρήτη;
6.Τι ήταν τα καμαραϊκά αγγεία ; Γιατί ονομάστηκαν έτσι;

Φύλλο Εργασίας:

1.Στην Κνωσό ,τη Φαιστό ,τα Μάλια και τη Ζάκρο, υπήρχαν ανάκτορα ανοχύρωτα. (τι δείχνει αυτό;)

2. Αφού παρακολουθήσεις το βίντεο και παρατηρήσεις προσεκτικά τις εικόνες προσπάθησε να περιγράψεις τα Μινωικά ανάκτορα.: https://youtu.be/NEpJTxpRYpQ

Μπορείς να εξηγήσεις γιατί ονομάστηκε λαβύρινθος;

3.Μπορείτε να δικαιολογήσετε τον μύθο του Δαίδαλου και Ίκαρου;

4.Σε ποιες θεότητες πίστευαν οι Μινωίτες; Υπήρχαν μεγάλοι ναοί;Γιατί;

5.Ποιες μορφές γραφής χρησιμοποιούσαν οι Μινωίτες.

6.Τι είναι τα ταυροκαθάψια; Διαφέρουν από τις σημερινές ταυρομαχίες;

6.Δες τις παρακάτω εικόνες.Πως  φαίνεται ζούσαν οι Μινωϊτες ;Ποια ήταν η θέση των γυναικών;

7.Δες παρακάτω την "παριζιάνα" .Μπορείς να φανταστείς γιατί την ονόμασαν έτσι οι αρχαιολόγοι;

8.Εντυπωσιακά τα "καμαραϊκά" αγγεία . Περίγραψέ τα.

link : https://teachergeorgiasclass.weebly.com/9-omicron-muiotanuomegaiotakappa972sigmaf-piomicronlambdaiotatauiotasigmamu972sigmaf.html

https://e-didaskalia.blogspot.com/2019/10/mykinaikos-kosmos.html

https://express.adobe.com/page/msSfhOk0OFgoT/

Ερωτήσεις

1. Ποιος πολιτισμός ονομάστηκε μυκηναϊκός ; Γιατί ονομάστηκε έτσι;
Μυκηναϊκός ονομάστηκε ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη
εποχή του χαλκού. (1600-1100 π.Χ.)

2. Ποιος έκανε τις ανασκαφές στις Μυκήνες και ποια τασπουδαι'οτερα Μυκηναικά κέντρα:?
Ο Ερρίκος Σλήμαν, με σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα;
Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα, Άργος , Αθήνα
.
3. Ποια στοιχεία δείχνουν την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου και ποιοι ήταν οι λόγοι της
κατάρρευσης του;
Καταστρέφονται ανάκτορα, ακροπόλεις και οικισμοί. Εξαφανίζεται η γραμμική γραφή Β΄
Οι λόγοι της κατάρρευσης τους είναι :
- Η μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (κάθοδος των Δωριέων)
-εσωτερικές αναταραχές.
- Οι επιθέσεις των λαών της θάλασσας που έπληξε το μυκηναϊκό εμπόριο

4. Ποιες κοινωνικές τάξεις υπήρχαν στη μυκηναϊκή κοινωνία;
Άναξ, αυλικοί , ιερατείο , δήμοι( γεωργοί , κτηνοτρόφοι , τεχνίτες) και τέλος οι δούλοι.

5. Από πού φαίνεται ο πολεμικός χαρακτήρας των Μυκηναίων;
Φαίνεται από τις λίθινες πλάκες που βρέθηκαν στους τάφους τους με πολεμικές και κυνηγητικές σκηνές,
από τον οπλισμό τους , από τα κυκλώπεια τείχη και από τον πόλεμο που έκανα εναντίον της Τροίας.

6. Τι γνωρίζετε για τη θρησκεία των Μυκηναίων;
Οι Μυκηναίοι λάτρευαν όλους του ς μεγάλους Έλληνες θεούς πλην του Απόλλωνα( Ζευς, Ήρα,
Ποσειδών, Άρτεμις.) Σπουδαία θέση κατείχε μια θεά , η πότνια (= σεβάσμια) θεά που ήταν η κυρίαρχη
μυκηναϊκή θεότητα. Λάτρευαν τους θεούς τους σε μικρά ιερά. Το ιερατείο το αποτελούσαν άντρες και
γυναίκες.

7. Τι γνωρίζετε για τη Γραμμική γραφή Β'

• Ήταν η γραφή των Μυκηναίων. Το 1952 οι Βρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ
  αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα ήταν ελληνική.
• Η γραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα,
  ρο, μα, τι). Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γραμμική γραφή Α τής Κρήτης, η οποία  είναι εξελιγμένη και
  τελειοποιημένη μορφή της Γραμμικής γραφής Α
•  Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική γραφή Β καταγράφονται διάφορες εμπορικές-οικονομικές
  δραστηριότητες των ανακτόρων που αφορούν κυρίως τη διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών
  προϊόντων. Έμμεσα, όμως, τα ίδια αυτά κείμενα μας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και
  τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκού κόσμου

8. Γιατί η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β' έχει ιδιαίτερη σημασία για του ς Έλληνες;
Γιατί η γλώσσα τη οποία απέδιδε ήταν η ελληνική. Έτσι ο με την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β
ο μυκηναϊκός πολιτισμός θεωρείται ο πρώτος ελληνικός πολιτισμός.

9. Ποιοι θάβονταν στους θολωτούς τάφους ; Πώς ήταν κτισμένοι;
Στους θολωτούς τάφους θάβονταν οι μυκηναίοι βασιλιάδες ή ευγενείς. Αποτελούνταν από ένα μακρύ διάδρομο με λίθινους τοίχους γύρω του και ένα κυκλικό θάλαμο με θολωτή οροφή. Μετά την ταφή τόσο ο διάδρομος όσο και ο θάλαμος σκεπάζονταν με χώμα δημιουργώντας έναν τεχνητό λόφο.

10. Τι ήταν τα κυκλώπεια τείχη ; Γιατί ονομάστηκαν έτσι;
Κυκλώπεια τείχη ονομάζονταν τα τείχη των μυκηναϊκών ακροπόλεων. Ονομάστηκαν έτσι γιατί ήταν
κτισμένα με τεράστιους ογκόλιθους που πίστευαν πως μόνο κύκλωπες μπορούσαν να τα κτίσουν.

12. Οι μυκηναϊκές ακροπόλεις ήταν οχυρωμένες ενώ οι μινωικοί οικισμοί ήταν ανοχύρωτοι. Σε ποιο
συμπέρασμα μάς οδηγεί αυτό;
Μας οδηγείς το συμπέρασμα πως οι Μινωίτες ήταν ειρηνικός λαός ενώ οι Μυκηναίοι πολεμικός. Πως
οι Μινωίτες δεν αντιμετώπιζαν κάποια εξωτερική απειλή ούτε είχαν μεταξύ τους συγκρούσεις στο
εσωτερικό. Αντίθετα φαίνεται πως οι Μυκηναίοι είχαν εχθρούς αλλά και πιθανόν να συγκρούονταν
μεταξύ τους.

13. Ποια στοιχεία του μυκηναϊκού πολιτισμού δείχνουν τον ελληνικό χαρακτήρα των Μυκηναίων;
Ο ελληνικός χαρακτήρας του μυκηναϊκού πολιτισμού φαίνεται με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής
Β. οπότε και αποδείχτηκε ότι οι Μυκηναίοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και λάτρευαν τους ίδιους
θεούς με τους Έλληνες της ιστορικής εποχής. Επίσης, ορισμένες μορφές της πρώιμης ελληνικής τέχνης
των ιστορικών χρόνων έχουν τις αρχές τους στη μυκηναϊκή εποχή (π.χ. αγγειογραφία).

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ

• Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τους Φοίνικες

• Πήραν το αλφάβητο

• Έκαναν αλλαγές και υιοθέτησαν το δικό τους αλφάβητο

• Γραφή = σπουδαία πνευματική εξέλιξη

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (11ΟΣ -8ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ Π.Χ)

• Γεωμετρικές μορφές

• Πολλά γεωμετρικά σχήματα

• Παραστάσεις ζώων

• Παραστάσεις σχετικές με το θάνατο και τη μυθολογία

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

• Μεγάλοι ναοί για τη λατρεία των θεών

• Μικροί αλλά προστατευμένοι οικισμοί

• Κάποια ιερά αποκτούν πανελλήνιο χαρακτήρα.

1. Αποικιακή εξάπλωση 

8 ος αιώνας π.Χ.: Έξοδος των Ελλήνων προς τις ακτές της Μεσογείου και του Εύξεινου πόντου.  

Αιτίες αποικισμού : Οικονομικές. Και Πολιτικές. 

Διαδικασία αποικισμού :

 Προεπιλεγμένη θέση. 

 Αρχηγός αποστολής ο οικιστής. 

 Γινόταν τελετή κατά την αναχώρηση. 

 Προτίμηση σε περιοχή με πλούσια ενδοχώρα και φυσική οχύρωση. 

Οργάνωση της αποικίας :

 Διαφορετικό οργανωτικό πλαίσιο για κάθε αποικία. 

 Νέοι θεσμοί. 

 Ανεξαρτησία από τη μητρόπολη. 

 Στενές σχέσεις με τη μητρόπολη. 

Συνέπειες του Β΄ αποικισμού :

1. Διεύρυνση πνευματικού ορίζοντα. 

2. Ανάπτυξη οικονομίας. 

3. Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων. 

4. Εμφάνιση μόνιμων αγορών στις πόλεις για διακίνηση αγαθών. 

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.Χ.)

Η ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Α) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΗΣ – ΚΡΑΤΟΥΣ

Πηρύνας του θεσμού ήταν ο συνοικισμός

Ένωση συνοικισμών σε μια πόλη

Ορόσημο η οχυρή ακρόπολη

Κάτω από την ακρόπολη υπήρχαν οι κατοικίες και τα καταστήματα

Οι πόλεις περιβάλονται από τείχη

Β) ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ

Ασφάλεια πολίτων

Ο πολίτης μετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση

«Φάλαγγα των οπλιτών»

Συλλογική προσφορά

Πολιτικοί ανταγωνισμοί

Γ) ΠΟΛΗ – ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ

Αριστοκρατικό πολίτευμα

Ολιγαρχικό πολίτευμα

Τυραννίδα

https://youtu.be/kdWYVFd-jqs?si=zPPHE2Ylz4ErJ4Cm

1.Ποια είναι η εξέλιξη του κυκλαδικού πολιτισμού κατά τη 2η χιλιετία π.Χ.

Στη 2η χιλιετία π.Χ. οι Κυκλάδες έχουν επαφές με την ηπειρωτική Ελλάδα αρχικά και στη συνέχεια μετην Κρήτη. Οι οικισμοί μεγαλώνουν, τα κτίρια είναι πιο σύνθετα και επιβλητικά. Ο πιο σημαντικόςοικισμός αυτής της εποχής είναι το Ακρωτήρι στη Θήρα. Περίπου το 1600 π.Χ., όταν μεγάλοικυκλαδικοί οικισμοί καταστρέφονται από σεισμό, οι Κυκλάδες περνούν στη σφαίρα επιρροής τηςμινωικής Κρήτης, που γνωρίζει τότε τη μεγαλύτερη ακμή της. Μετά την καταστροφή των μινωικώνανακτόρων, γύρω στο 1450 π.Χ., στις Κυκλάδες κυριαρχούν οι Μυκηναίοι από την ηπειρωτικήΕλλάδα, που μεταδίδουν στα νησιά τα χαρακτηριστικά του δικού τους πολιτισμού στην τεχνολογία,την τέχνη και τη θρησκεία.

2. Ποιες είναι οι πιο χαρακτηριστικές δημιουργίες του κυκλαδικού πολιτισμού στην Τέχνη

Το χαρακτηριστικότερο δημιούργημα της κυκλαδικής τέχνης κατά την Εποχή του Χαλκού είναι ταμαρμάρινα ειδώλια. Τα περισσότερα παριστάνουν γυμνές γυναίκες, λίγα άνδρες μουσικούς,πολεμιστές ή κυνηγούς. Οι μορφές είναι έντονα σχηματοποιημένες, με λίγες αλλά χαρακτηριστικέςλεπτομέρειες για την αναγνώριση του φύλου. Τα πήλινα αγγεία, που έχουν ποικίλα σχήματα, διακοσμούνται με απλά γραμμικά σχέδια. Ιδιαίτεραεντυπωσιακά είναι και τα μαρμάρινα αγγεία, καθώς και τα μεταλλικά με απλή χαρακτή διακόσμηση.

3.Πότε αναπτύχθηκε ο μινωϊκός πολιτισμός και ποια ήταν τα σημανιτκότερα ανάκτορά τουΓύρω στο 2000 π.Χ.

Εμφάνιση των πρώτων ανακτόρων. Γύρω τους αναπτύσσονται μεγάλοι οικισμοί που μπορούν ναχαρακτηριστούν πόλεις. Μέχρι σήμερα είναι γνωστά με βεβαιότητα τέσσερα τέτοια ανάκτορα, στην Κνωσό, τη Φαιστό, τα

Μάλιαωκαι τη Ζάκρο.

Τα πρώτα ανάκτορα καταστρέφονται γύρω στο 1700 π.Χ.από σεισμό, αλλά τα ξαναχτίζουν πιο επιβλητικά. Η περίοδος των δεύτερων νέων ανακτόρων

 (1700-1450 π.Χ) είναι αυτή της μεγαλύτερης ακμής του μινωικού πολιτισμού.

4.Ποια ήταν η κοινωνική και διοικητική οργάνωση των ανακτόρων της μινωϊκής εποχής.

Τα ανάκτορα ήταν η κατοικία του άρχοντα της ευρύτερης περιοχής, όπου συγκεντρωνόταν ηπαραγωγή και τα εμπορεύματα για να διατεθούν στο εσωτερικό του νησιού ή στο εξωτερικό. Ήτανεπίσης κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων και καλλιτεχνημάτων, καθώς και θρησκευτικάκέντρα, όπου μαζευόταν πλήθος κόσμου με την ευκαιρία διαφόρων τελετών. Στα ανάκτορα δηλαδήζούσε, κυκλοφορούσε και εργαζόταν μεγάλος αριθμός αξιωματούχων, υπαλλήλων και τεχνιτών.ωΠαράλληλα, υπήρχαν διάσπαρτες σε ολόκληρη την Κρήτη αγροικίες ή επαύλεις που συγκέντρωναν τηγεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή της περιοχής τους και έλεγχαν τη διακίνηση των προϊόντων γιαλογαριασμό των ανακτόρων. Το πολιτικό, διοικητικό και οικονομικό σύστημα της μινωικής Κρήτηςήταν δηλαδή

συγκεντρωτικό, με κέντρο τα ανάκτορα.

5. Τι γνωρίζετε για τη γραφή και την οικονομία της μινωϊκής εποχής

Η ανάπτυξη του εμπορίου και η περίπλοκη διοικητική και κοινωνική οργάνωση οδήγησαν γύρω στο1700 στη χρήση ενός συστήματος γραφής το οποίο αρχικά έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, όπωςαποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού. Λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημαγραφής, η Γραμμική Α.

Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή,

και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφήςέχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Ηγραφή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

 Την εποχή των νέων ανακτόρων (1700

-ω1450 π.Χ.) οι Μινωίτες κυριαρχούν με τα πλοία τους σε όλο τοΑιγαίο. Η εμπορική δραστηριότητα που είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη χιλιετία είναι τώρα πιοέντονη. Ιδιαίτερη ζήτηση σε όλο το Αιγαίο έχουν τα έργα της καλλιτεχνικής παραγωγής(μεταλλοτεχνία, λιθοτεχνία, κοσμηματοτεχνία). Μινωίτες έμποροι και ναυτικοί φαίνεται νααπεικονίζονται σε αιγυπτιακούς τάφους προσφέροντας τέτοια έργα σε Αιγύπτιους αξιωματούχους μετους οποίους συναλλάσσονταν.

6.Σε ποια θρησκεία πίστευαν οι μινωϊτες και τι γνωρίζετε γι αυτήν

Οι Μινωίτες πίστευαν, βασικά, σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων οι οποίες έχουν άμεση σχέσημε τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και τηνανάσταση. Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοίαλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Οι πιστοί αισθάνονται τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό,φευγαλέο και άπιαστο. Συχνά η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στοΔικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.Μεγάλη είναι η σημασία του ιερού δέντρου στη μινωική θρησκεία. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται ναείναι η ελιά. Από τα ζώα σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος. Οι τελετέςπεριλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια. Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίωςγυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς. Επειδή δεν έχουν ακόμη αναγνωσθεί οι γραφές των

 Μινωιτών, μόνη πηγή πληροφόρησής μας για τη θρησκεία τους είναι τα έργα τέχνης που έφεραν στοφως οι ανασκαφές.

7.Ποια ήταν η συμβολή των Μινωϊτών στην ανάπτυξη του μυκηναϊκού πολιτισμού

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός δέχθηκε ευεργετική ώθηση από τον πολιτισμό της

 μινωικής Κρήτης. Έχοντας αναπτύξει οι Μυκηναίοι στενούς δεσμούς με τους Μινωίτες ήδη από τον 17ο αιώνα π.Χ.,υιοθέτησαν από αυτούς και αφομοίωσαν με γόνιμο τρόπο πολλά στοιχεία του πολιτισμού τους, χωρίςόμως να χάσουν τη δική τους ταυτότητα. Από τους Μινωίτες δανείστηκαν οι Μυκηναίοι ποικίλατεχνολογικά επιτεύγματα, μορφές τέχνης και την ιδέα της γραφής. Όμως, η δημιουργική πνοή και ηπρωτοτυπία των Μυκηναίων γίνεται αισθητή κυρίως στον τομέα της μνημειακής αρχιτεκτονικής,όπως είναι οι κυκλώπειες οχυρώσεις των ακροπόλεων και οι εντυπωσιακοί

θολωτοί τάφοι.

 8.Ποια ήταν η ιεραρχία της μυκηναϊκής κοινωνίας

Αυστηρά ιεραρχημένη η μυκηναϊκή κοινωνία θυμίζει μια πυραμίδα, στην κορυφή της οποίαςβρίσκεται ο άναξ. Αυτός, μαζί με την οικογένειά του, κατοικούσε στο ανάκτορο, το κέντρο εξουσίαςτης κάθε επικράτειας. Ακολουθούσαν στην ιεραρχία οι διάφοροι

αυλικοί και το ιερατείο. Οι κάτοικοιτης κάθε περιοχής αποτελούσαν τους δήμους

. Οι δήμοι ήταν πολυάριθμοι, οργανωμένοι σε χωριά,γύρω από το διοικητικό κέντρο, το ανάκτορο. Εκτός από τους γεωργούς και τους κτηνοτρόφους, οιπινακίδες με κείμενα σε Γραμμική γραφή Β μας παραδίδουν μια ανεξάντλητη σειρά απόεξειδικευμένους τεχνίτες. Στην κατώτερη κοινωνική βαθμίδα βρίσκονται οιωδούλοι.

9. Τι γνωρίζετε για τη γραφή Γραμμική Β

Στην Κνωσό οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα πλήθος από πήλινες επιγραφές γραμμένες σε Γραμμικήγραφή Β, οι οποίες χρονολογήθηκαν μετά το 1400 π.χ., περίοδο της υποτιθέμενης κατάληψης τηςΚρήτης από τους Μυκηναίους. Παρόμοιες επιγραφές βρέθηκαν και στη μεσσηνιακή Πύλο. Το 1952 οιΒρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β.

Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική. Νεότερες ανασκαφέςέφεραν στο φως πινακίδες με τη Γραμμική Β στη Θήβα, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και στα Χανιά. Ηγραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα, ρο, μα,τι). Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γραμμική γραφή Α της Κρήτης, η οποία ακόμη δεν έχειαποκρυπτογραφηθεί. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Γραμμική γραφή Β είναι εξελιγμένη καιτελειοποιημένη μορφή της Γραμμικής γραφής Α. Η προέλευση της Γραμμικής γραφής Β αποτέλεσεαντικείμενο πολλών συζητήσεων. Διαμορφώνονται δύο αντίθετες απόψεις: είτε η Γραμμική Β γεννήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Κρήτη, είτε προήλθε από τη Γραμμική Αστην Κρήτη και αργότερα πέρασε στην Ελλάδα. Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική γραφή Βκαταγράφονται διάφορες εμπορικές

-οικονομικές δραστηριότητες των ανακτόρων που αφορούνκυρίως τη διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Έμμεσα, όμως, τα ίδια αυτά

κείμεναμας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκούκόσμου. Η γνώση της γραφής στα μυκηναϊκά χρόνια ήταν προνόμιο μιας ομάδας εξειδικευμένωνγραφέων που εργάζονταν στα γραφεία των ανακτορικών κέντρων.Και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος για την εξαφάνιση της γραφής μετά την πτώση των ανακτόρων, γύρωστα 1200.

10. Τι γνωρίζετε για τα ανάκτορα και τους θολωτούς τάφους των Μυκηναίων

Οι Μυκηναίοι χτίζουν τα μνημειακά ανάκτορά τους σε υψώματα –ακροπόλεις– τις οποίες οχυρώνουνμε γιγαντιαία τείχη. Τα τείχη αυτά είναι γνωστά ως «κυκλώπεια» από τους τεράστιους ογκόλιθουςπου χρησιμοποιούνταν για το χτίσιμό τους. Τα μυκηναϊκά ανάκτορα έχουν πιο απλό σχέδιο από ταμινωικά. Αποτελούνται από έναν προθάλαμο που βλέπει στην αυλή και από το κύριο δωμάτιο πουέχει μεγάλη κυκλική εστία στο κέντρο και είναι ο χώρος υποδοχής (τύπος μεγάρου). Γύρω υπάρχουνάλλοι δευτερεύοντες χώροι κατοικίας των ηγεμόνων. Για πρώτη φορά τώρα στον ελλαδικό χώρο στήνονται πάνω στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνώνλίθινες πλάκες (επιτύμβιες στήλες) με ανάγλυφες σπείρες ή πολεμικές και κυνηγετικές σκηνές πουμαρτυρούν τον πολεμικό χαρακτήρα των νεκρών. Περίφημοι είναι επίσης οι μνημειακοί θολωτοίτάφοι, όπως ο «θησαυρός του Ατρέα» στις Μυκήνες, που θεωρήθηκε ως τάφος του Αγαμέμνονα, ο«τάφος της Κλυταιμνήστρας» και άλλοι. Από ένα μακρύ, πλαισιωμένο με λίθινους τοίχους διάδρομο,φθάνει κανείς στον κυκλικό θάλαμο που είναι χτισμένος με παρόμοιο τρόπο και έχει θολωτή οροφή.Μετά την ταφή, διάδρομος και θάλαμος σκεπάζονται με χώμα, ώστε ο τάφος έμοιαζε εξωτερικά μεχαμηλό λόφο. Τέτοιοι τάφοι έχουν βρεθεί σε πολλά μυκηναϊκά κέντρα.

11.Πότε πραγματοποιήθηκε ο πρώτος ελληνικός αποικισμός και ποια θεωρούνται τα αίτιά του?

Η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλωνκατά τον 12ο αιώνα π.Χ., η γενική στενότητα του χώρου και ο οικονομικός μαρασμός και ηανασφάλεια υποχρέωσαν συμπαγείς ομάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς τα νησιά του Αιγαίουκαι τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε κατά φυλετικές ομάδεςκαι τον 10ο αιώνα η μετανάστευση αυτή έλαβε τη μορφή ενός ευρύτατου αποικισμού. Η κίνηση αυτήέμεινε γνωστή ως Πρώτος ελληνικός αποικισμός.

 12.Πώς επινοήθηκε το ελληνικό αλφάβητο. Από πού προερχόνταν

Η Γραμμική γραφή Β είχε εξαφανιστεί μαζί με την πτώση των μυκηναϊκών ανακτόρων. Όμως, τοδεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. μία νέα γραφή εμφανίζεται στον ελληνικό κόσμο. Είναι ένααλφάβητο που προέρχεται από το φοινικικό, αλλά με πολλές προσαρμογές και παραλλαγές. Τοφοινικικό αλφάβητο δεν περιέχει παρά μόνο σύμφωνα. Είναι δυνατόν να αποδοθεί μια σημιτικήγλώσσα γραπτώς χωρίς φωνήεντα, γιατί κυρίως τα σύμφωνα δημιουργούν τη ρίζα της συλλαβής. Όμως, αυτό είναι αδύνατον να συμβεί σε μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, όπως η ελληνική, όπου ταφωνήεντα καθορίζουν τη φωνητικότητα της συλλαβής.

Οι Έλληνες, επειδή το φοινικικό αλφάβητο είχε πολλά σύμφωνα, πήραν μερικά από αυτά και ταμετέτρεψαν σε φωνήεντα. Με το σύστημα αυτό συντελείται μια σημαντική πρόοδος γιατί για πρώτηφορά, στη γραφή, οι ήχοι μεταδίδονται με φωνήεντα και σύμφωνα. Αυτή η απλοποίηση δημιούργησετις προΰποθέσεις, ώστε η γραφή να γίνει κτήμα περισσότερων ανθρώπων και όχι μόνο λίγωνγραφέων. Τώρα αρκετοί άνθρωποι αποκτούν τη δυνατότητα να διαβάζουν και να γράφουν, νασυμμετέχουν γενικότερα στη γνώση και στον πολιτισμό. Από το ελληνικό αλφάβητο γεννήθηκε τολατινικό.

13. Τι ονομάζουμε γεωμετρική τέχνη και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της

Η τέχνη που δημιουργήθηκε από τον 11ο έως και τον 8ο αιώνα π.Χ. ονομάζεται

γεωμετρική από ταγεωμετρικά κοσμήματα στα πήλινα αγγεία. Γεωμετρικές είναι, επίσης, και οι μορφές των ανθρώπωνκαι των ζώων, είτε είναι ζωγραφισμένες επάνω σε αγγεία είτε είναι πήλινα ή χάλκινα ειδώλια.

Η γεωμετρική τέχνη δεν εμφανίζεται ξαφνικά στα κέντρα της Ελλάδας. Αντίθετα, οι απλές κυματιστέςγραμμές και οι σπείρες που ζωγραφίζονταν με το χέρι πάνω στα αγγεία της μυκηναϊκής εποχήςμετατρέπονται σε ομόκεντρους κύκλους και ημικύκλια ζωγραφισμένα με μεγάλη ακρίβεια με τηβοήθεια του διαβήτη. Σταδιακά τρίγωνα, ρόμβοι, μαίανδροι, κλιμακωτά σχέδια και άλλα απλώνονταισε ολόκληρη την επιφάνεια των αγγείων, σχηματίζοντας ένα πυκνό δίχτυ. Αργότερα, σειρέςομοιόμορφων ζώων, καθώς και παραστάσεις σχετικές με το θάνατο μαζί με γεωμετρικά κοσμήματαδιακοσμούν τα μεγαλύτερα αγγεία που χρησιμοποιούνταν σαν σήματα τάφων. Προς το τέλοςωτηςεποχής εμφανίζονται δειλά

- δειλά και μυθολογικά θέματα.

14. Ποια ήταν τα αίτια του Β Ελληνικού αποικισμού του 8ου αι π.Χ.

Ο 8ος αιώνας π.Χ. υπήρξε αφετηρία μιας πρωτοφανούς εξόδου των Ελλήνων προς τις ακτές τηςΜεσογείου και του Εύξεινου πόντου. Οι λόγοι που ώθησαν τους Έλληνες στη μετανάστευση ήτανκυρίως οικονομικοί, όπως η επιθυμία απόκτησης καλλιεργήσιμης γης, και η ανάγκη προμήθειαςσιδηρομεταλλεύματος. Παράλληλα και λόγοι πολιτικοί, όπως η επικράτηση πολιτικών αντιπάλων,ανάγκασαν πολλούς να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αναζητήσουν νέους χώρουςεγκατάστασης.

15. Τι γνωρίζετε για την αναχώρηση και την εγκατάσταση των αποίκων κατά τον Β Ελληνικόαποικισμό. Ποιες ήταν οι σχέσεις Μητροπολης - αποικίας

Η εγκατάσταση σε έναν τόπο δε γινόταν τυχαία. Η θέση επιλεγόταν από πριν και η αναχώρηση ήτανοργανωμένη. Ως αρχηγός της αποστολής (οικιστής) οριζόταν ένα άτομο που είχε ξεχωριστέςικανότητες και ενέπνεε εμπιστοσύνη σε όλους. Η τελετή της αναχώρησης γινόταν με τη συμμετοχήόλων των κατοίκων μέσα σε ένα κλίμα μεγάλης συγκίνησης. Η πόλη που ιδρυόταν είχε τιςπερισσότερες φορές πλούσια ενδοχώρα και απάνεμο λιμάνι. Συνήθως προτιμούσαν περιοχή που είχεφυσική οχύρωση. Αυτό τους απασχολούσε ιδιαίτερα, γιατί είχαν να αντιμετωπίσουν και την πιθανήέχθρα των κατοίκων της περιοχής. Η συμβίωση γενικά ήταν ειρηνική, αλλά δεν είναι λίγες οι φορέςπου οι άποικοι πολέμησαν για να κρατήσουν τη θέση τους.

Η νέα πόλη αποκτούσε δική της οργάνωση και νέους θεσμούς. Σταδιακά γινόταν ανεξάρτητη καιανέπτυσσε συμμαχικές και οικονομικές σχέσεις με άλλες πόλεις. Οι δεσμοί όμως με τη μητρόπολη(μητέρα -

πόλη) ήταν πάντοτε στενοί και η σύγκρουση ανάμεσά τους ήταν αδιανόητη. Και αν αυτόσυνέβαινε καμιά φορά, όλοι το κατέκριναν.

Ο χώρος της Μεσογείου και του Εύξεινου πόντου πλημμύρισε από εγκαταστάσεις των Ελλήνων.Ιδιαίτερη προτίμηση έδειξαν οι Έλληνες στην Κάτω Ιταλία, όπου το πλήθος των αποικιών συνετέλεσεώστε ο χώρος αυτός να ονομαστεί Μεγάλη Ελλάδα.

16.Ποιες ήταν οι συνέπειες του Β Ελληνικού αποικισμού

Ο αποικισμός έφερε πολλές αλλαγές στη ζωή όλων των ανθρώπων. Η επαφή με άλλους λαούςδιεύρυνε τον πνευματικό ορίζοντα. Η ζωή άλλαξε. Τα μέταλλα κάλυψαν τη ζήτηση, γεγονός πουοδήγησε στη δημιουργία πολλών επαγγελμάτων. Η ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής έδωσε τηνευκαιρία σε πολλούς ζωγράφους να αξιοποιήσουν το ταλέντο τους.

Μέχρι τότε οι έμποροι μετακινούνταν από τόπο σε τόπο και πουλούσαν τα εμπορεύματά τους. Ηευρεία κατανάλωση, καθώς και η αύξηση των αγορών οδήγησαν στη δημιουργία χώρων, όπου ηδιάθεση των προϊόντων θα ήταν συνεχής. Παράλληλα λοιπόν με τους εμπόρους αναπτύχθηκαν και οικάπηλοι, δηλαδή οι μικρέμποροι, οι λιανοπωλητές.

17.Πώς εξελίχθηκε η δημιουργία της πόλης

- κράτους

Τον 8ο αιώνα π.Χ. παρατηρήθηκε στον ελληνικό κόσμο μία σημαντική εξέλιξη. Το παλιό φυλετικόκράτος διασπάστηκε και τη θέση του πήρε η πόλη -βκράτος. Ο Αριστοτέλης είδε τη δημιουργία τηςπόλης

- κράτους ως επιθυμία των ανθρώπων για ζωή και την επιβίωσή της ως επιθυμία για καλή ζωή.Πυρήνας του νέου θεσμού υπήρξε ο συνοικισμός. Ακολούθησε η ένωση των συνοικισμών σε μία πόλη(ôστυ), γύρω από μία ισχυρή θέση, την ακρόπολη. Πάνω στην

ακρόπολη χτίζονταν οι ναοί και ταδημόσια κτίρια. Κάτω και γύρω από αυτήν απλώνονταν οι κατοικίες και τα καταστήματα, όπουτεχνίτες, ξυλουργοί, αγγειοπλάστες και έμποροι εργάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τηςζήτησης. Σταδιακά η πόλη περιβάλλεται από τείχη. Στην ύπαιθρο εξακολούθησε να μένει ένα μέροςτου πληθυσμού που ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

18. Τι ήταν η «οπλιτική φάλαγγα»

Ο πολίτης αισθάνεται ασφαλής, αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες και νιώθει ελεύθερος. Αποκτάσυνείδηση του ρόλου του ως μέλους μιας κοινότητας, στη διακυβέρνηση της οποίας μετέχει ενεργά.Οι πολίτες στρατεύονται για να υπηρετήσουν τις ανάγκες ενός νέου οργανικού συνόλου. Συγκροτούντην « οπλιτική φάλαγγα »,

φορούν πανοπλία και όλοι μαζί υπερασπίζονται την πόλη τους. Ηπροσφορά είναι συλλογική και ο σκοπός κοινός. Στην οπλιτική φάλαγγα συμμετείχαν όσοιμπορούσαν να αγοράσουν με δική τους δαπάνη την απαραίτητη πανοπλία. Αυτή η διευρυμένησυμμετοχή επέφερε μια γενικότερη κοινωνική εξίσωση. Οι κοινωνικές διαφορές περιορίστηκαν.Ωστόσο, δεν έλειψαν οι πολιτικοί ανταγωνισμοί που αντικείμενό τους είχαν την άσκηση εξουσίας.

19. Ποια ήταν η βασική διαφορά ανάμεσα στο αριστοκρατικό και το ολιγαρχικό πολίτευμα

Με την πόλη συνδέεται και το πολίτευμα, δηλαδή το σύστημα διακυβέρνησης. Όταν συγκροτήθηκε ηπόλη, η βασιλεία είχε παρακμάσει. Την εξουσία κατέλαβαν οι ευγενείς και έτσι το πολίτευμα έγινε

αριστοκρατικό. Η ονομασία αυτή οφείλεται στους αρίστους, τους πλούσιους δηλαδή ιδιοκτήτες γης,που παλαιότερα αποτελούσαν και το συμβούλιο του βασιλιά. Με την ανάπτυξη του εμπορίου και τηνευρεία χρησιμοποίηση του νομίσματος δημιουργήθηκε μία νέα τάξη, η οποία με τη δύναμη τουχρήματος αφαίρεσε την εξουσία από τους αριστοκράτες. Οι λίγοι αυτοί επέβαλαν τη δική τουςεξουσία και το πολίτευμα έγινε ολιγαρχικό.Κριτήριο για συμμετοχή στην εξουσία δεν ήταν πια ηκαταγωγή αλλά ο πλούτος.

20. Τι γνωρίζετε για την τυρρανίδα και τα χαρακτηριστικά των τυρράνων

Η εξουσία των ολίγων δεν έλυσε τα βασικά προβλήματα των πολλών, με αποτέλεσμα να ξεσπούνσυχνά ταραχές. Την κοινωνική αυτή δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια γενικά των πολιτώνεκμεταλλεύτηκαν φιλόδοξα άτομα, που κατάφεραν με λαϊκή πολλές φορές υποστήριξη να επιβάλουντυραννικό καθεστώς. Οι τύραννοι άσκησαν την εξουσία αποβλέποντας στο δικό τους όφελος, χωρίς να δίνουν λόγο σεκανέναν για τις πράξεις τους. Αν και συνέδεσαν το όνομά τους με μεγάλα έργα, όπως ο Περίανδροςστην Κόρινθο, ο Πολυκράτης στη Σάμο, o Φείδων στο Άργος κ.ά., γενικά δεν κέρδισαν τη συμπάθειατου λαού.

21.Ποιες ήταν οι κοινωνικές τάξεις στην αρχαία Σπάρτη και ποιες ήταν οι αρμοδιότητές τους

Στην εσωτερική ζωή του κράτους πλήρη δικαιώματα είχαν οιΣπαρτιάτες, στους οποίους είχεμοιραστεί η γη. Κύριες απασχολήσεις τους ήταν τα πολιτικά πράγματα και η πολεμική τέχνη.

 Με το εμπόριο ασχολήθηκαν οι

περίοικοι, αυτοί δηλαδή που κατοικούσαν σε οικισμούς γύρω από τηΣπάρτη. Οι παλιοί κάτοικοι έγιναν δούλοι (είλωτες) με την υποχρέωση να καλλιεργούν τη γη και ναπαραδίδουν ένα μέρος της παραγωγής στους ιδιοκτήτες του κτήματος. Ο φόβος μιας επανάστασηςτων δούλων ήταν πάντοτε υπαρκτός και ταλάνιζε τους Σπαρτιάτες. 

 22.Ποιοι ήταν οι πολιτειακοί θεσμοί και ποιοι ήταν αυτοί που ασκούσαν την εξουσία

Το πολίτευμα της Σπάρτης, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν έργο του μεγάλου νομοθέτηΛυκούργου. Η πόλη είχε

δύο βασιλείς˙ το γεγονός αυτό προέκυψε, σύμφωνα με μία άποψη, ωςανάγκη, από τη γέννηση κάποτε δίδυμων διαδόχων. Οι βασιλείς δεν είχαν πολλές αρμοδιότητες. Ήταν θρησκευτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί. Την ουσιαστική εξουσία στην πόλη είχαν οι πέντε έφοροι, υπεύθυνοι για την άμυνα και τις εξωτερικές σχέσεις του κράτους. Η γερουσία ήταν ένα συμβούλιοαπό 28 άτομα που είχαν ηλικία άνω των εξήντα ετών. Κύριο έργο είχε να προετοιμάζει τα θέματα πουυποβάλλονταν για έγκριση στην

Απέλλα. Στη λαϊκή αυτή συνέλευση συμμετείχαν όλοι οι Σπαρτιάτεςπου είχαν συμπληρώσει το τριακοστό έτος της ηλικίας τους

1.Ποια είναι η εξέλιξη του κυκλαδικού πολιτισμού κατά τη 2η χιλιετία π.Χ.

Στη 2η χιλιετία π.Χ. οι Κυκλάδες έχουν επαφές με την ηπειρωτική Ελλάδα αρχικά και στη συνέχεια μετην Κρήτη. Οι οικισμοί μεγαλώνουν, τα κτίρια είναι πιο σύνθετα και επιβλητικά. Ο πιο σημαντικόςοικισμός αυτής της εποχής είναι το Ακρωτήρι στη Θήρα. Περίπου το 1600 π.Χ., όταν μεγάλοικυκλαδικοί οικισμοί καταστρέφονται από σεισμό, οι Κυκλάδες περνούν στη σφαίρα επιρροής τηςμινωικής Κρήτης, που γνωρίζει τότε τη μεγαλύτερη ακμή της. Μετά την καταστροφή των μινωικώνανακτόρων, γύρω στο 1450 π.Χ., στις Κυκλάδες κυριαρχούν οι Μυκηναίοι από την ηπειρωτικήΕλλάδα, που μεταδίδουν στα νησιά τα χαρακτηριστικά του δικού τους πολιτισμού στην τεχνολογία,την τέχνη και τη θρησκεία.

2. Ποιες είναι οι πιο χαρακτηριστικές δημιουργίες του κυκλαδικού πολιτισμού στην Τέχνη

Το χαρακτηριστικότερο δημιούργημα της κυκλαδικής τέχνης κατά την Εποχή του Χαλκού είναι ταμαρμάρινα ειδώλια. Τα περισσότερα παριστάνουν γυμνές γυναίκες, λίγα άνδρες μουσικούς,πολεμιστές ή κυνηγούς. Οι μορφές είναι έντονα σχηματοποιημένες, με λίγες αλλά χαρακτηριστικέςλεπτομέρειες για την αναγνώριση του φύλου. Τα πήλινα αγγεία, που έχουν ποικίλα σχήματα, διακοσμούνται με απλά γραμμικά σχέδια. Ιδιαίτεραεντυπωσιακά είναι και τα μαρμάρινα αγγεία, καθώς και τα μεταλλικά με απλή χαρακτή διακόσμηση.

3.Πότε αναπτύχθηκε ο μινωϊκός πολιτισμός και ποια ήταν τα σημανιτκότερα ανάκτορά τουΓύρω στο 2000 π.Χ.

Εμφάνιση των πρώτων ανακτόρων. Γύρω τους αναπτύσσονται μεγάλοι οικισμοί που μπορούν ναχαρακτηριστούν πόλεις. Μέχρι σήμερα είναι γνωστά με βεβαιότητα τέσσερα τέτοια ανάκτορα, στην Κνωσό, τη Φαιστό, τα

Μάλιαωκαι τη Ζάκρο.

Τα πρώτα ανάκτορα καταστρέφονται γύρω στο 1700 π.Χ.από σεισμό, αλλά τα ξαναχτίζουν πιο επιβλητικά. Η περίοδος των δεύτερων νέων ανακτόρων

 (1700-1450 π.Χ) είναι αυτή της μεγαλύτερης ακμής του μινωικού πολιτισμού.

4.Ποια ήταν η κοινωνική και διοικητική οργάνωση των ανακτόρων της μινωϊκής εποχής.

Τα ανάκτορα ήταν η κατοικία του άρχοντα της ευρύτερης περιοχής, όπου συγκεντρωνόταν ηπαραγωγή και τα εμπορεύματα για να διατεθούν στο εσωτερικό του νησιού ή στο εξωτερικό. Ήτανεπίσης κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων και καλλιτεχνημάτων, καθώς και θρησκευτικάκέντρα, όπου μαζευόταν πλήθος κόσμου με την ευκαιρία διαφόρων τελετών. Στα ανάκτορα δηλαδήζούσε, κυκλοφορούσε και εργαζόταν μεγάλος αριθμός αξιωματούχων, υπαλλήλων και τεχνιτών.ωΠαράλληλα, υπήρχαν διάσπαρτες σε ολόκληρη την Κρήτη αγροικίες ή επαύλεις που συγκέντρωναν τηγεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή της περιοχής τους και έλεγχαν τη διακίνηση των προϊόντων γιαλογαριασμό των ανακτόρων. Το πολιτικό, διοικητικό και οικονομικό σύστημα της μινωικής Κρήτηςήταν δηλαδή

συγκεντρωτικό, με κέντρο τα ανάκτορα.

5. Τι γνωρίζετε για τη γραφή και την οικονομία της μινωϊκής εποχής

Η ανάπτυξη του εμπορίου και η περίπλοκη διοικητική και κοινωνική οργάνωση οδήγησαν γύρω στο1700 στη χρήση ενός συστήματος γραφής το οποίο αρχικά έμοιαζε με τα ιερογλυφικά, όπωςαποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού. Λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημαγραφής, η Γραμμική Α.

Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή,

και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφήςέχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Ηγραφή όμως αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

 Την εποχή των νέων ανακτόρων (1700

-ω1450 π.Χ.) οι Μινωίτες κυριαρχούν με τα πλοία τους σε όλο τοΑιγαίο. Η εμπορική δραστηριότητα που είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη χιλιετία είναι τώρα πιοέντονη. Ιδιαίτερη ζήτηση σε όλο το Αιγαίο έχουν τα έργα της καλλιτεχνικής παραγωγής(μεταλλοτεχνία, λιθοτεχνία, κοσμηματοτεχνία). Μινωίτες έμποροι και ναυτικοί φαίνεται νααπεικονίζονται σε αιγυπτιακούς τάφους προσφέροντας τέτοια έργα σε Αιγύπτιους αξιωματούχους μετους οποίους συναλλάσσονταν.

6.Σε ποια θρησκεία πίστευαν οι μινωϊτες και τι γνωρίζετε γι αυτήν

Οι Μινωίτες πίστευαν, βασικά, σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων οι οποίες έχουν άμεση σχέσημε τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και τηνανάσταση. Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοίαλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Οι πιστοί αισθάνονται τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό,φευγαλέο και άπιαστο. Συχνά η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στοΔικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.Μεγάλη είναι η σημασία του ιερού δέντρου στη μινωική θρησκεία. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται ναείναι η ελιά. Από τα ζώα σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος. Οι τελετέςπεριλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια. Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίωςγυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς. Επειδή δεν έχουν ακόμη αναγνωσθεί οι γραφές των

 Μινωιτών, μόνη πηγή πληροφόρησής μας για τη θρησκεία τους είναι τα έργα τέχνης που έφεραν στοφως οι ανασκαφές.

7.Ποια ήταν η συμβολή των Μινωϊτών στην ανάπτυξη του μυκηναϊκού πολιτισμού

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός δέχθηκε ευεργετική ώθηση από τον πολιτισμό της

 μινωικής Κρήτης. Έχοντας αναπτύξει οι Μυκηναίοι στενούς δεσμούς με τους Μινωίτες ήδη από τον 17ο αιώνα π.Χ.,υιοθέτησαν από αυτούς και αφομοίωσαν με γόνιμο τρόπο πολλά στοιχεία του πολιτισμού τους, χωρίςόμως να χάσουν τη δική τους ταυτότητα. Από τους Μινωίτες δανείστηκαν οι Μυκηναίοι ποικίλατεχνολογικά επιτεύγματα, μορφές τέχνης και την ιδέα της γραφής. Όμως, η δημιουργική πνοή και ηπρωτοτυπία των Μυκηναίων γίνεται αισθητή κυρίως στον τομέα της μνημειακής αρχιτεκτονικής,όπως είναι οι κυκλώπειες οχυρώσεις των ακροπόλεων και οι εντυπωσιακοί

θολωτοί τάφοι.

 8.Ποια ήταν η ιεραρχία της μυκηναϊκής κοινωνίας

Αυστηρά ιεραρχημένη η μυκηναϊκή κοινωνία θυμίζει μια πυραμίδα, στην κορυφή της οποίαςβρίσκεται ο άναξ. Αυτός, μαζί με την οικογένειά του, κατοικούσε στο ανάκτορο, το κέντρο εξουσίαςτης κάθε επικράτειας. Ακολουθούσαν στην ιεραρχία οι διάφοροι

αυλικοί και το ιερατείο. Οι κάτοικοιτης κάθε περιοχής αποτελούσαν τους δήμους

. Οι δήμοι ήταν πολυάριθμοι, οργανωμένοι σε χωριά,γύρω από το διοικητικό κέντρο, το ανάκτορο. Εκτός από τους γεωργούς και τους κτηνοτρόφους, οιπινακίδες με κείμενα σε Γραμμική γραφή Β μας παραδίδουν μια ανεξάντλητη σειρά απόεξειδικευμένους τεχνίτες. Στην κατώτερη κοινωνική βαθμίδα βρίσκονται οιωδούλοι.

9. Τι γνωρίζετε για τη γραφή Γραμμική Β

Στην Κνωσό οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα πλήθος από πήλινες επιγραφές γραμμένες σε Γραμμικήγραφή Β, οι οποίες χρονολογήθηκαν μετά το 1400 π.χ., περίοδο της υποτιθέμενης κατάληψης τηςΚρήτης από τους Μυκηναίους. Παρόμοιες επιγραφές βρέθηκαν και στη μεσσηνιακή Πύλο. Το 1952 οιΒρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β.

Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική. Νεότερες ανασκαφέςέφεραν στο φως πινακίδες με τη Γραμμική Β στη Θήβα, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και στα Χανιά. Ηγραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα, ρο, μα,τι). Το ίδιο συμβαίνει και με τη Γραμμική γραφή Α της Κρήτης, η οποία ακόμη δεν έχειαποκρυπτογραφηθεί. Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Γραμμική γραφή Β είναι εξελιγμένη καιτελειοποιημένη μορφή της Γραμμικής γραφής Α. Η προέλευση της Γραμμικής γραφής Β αποτέλεσεαντικείμενο πολλών συζητήσεων. Διαμορφώνονται δύο αντίθετες απόψεις: είτε η Γραμμική Β γεννήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και μεταφέρθηκε στην Κρήτη, είτε προήλθε από τη Γραμμική Αστην Κρήτη και αργότερα πέρασε στην Ελλάδα. Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική γραφή Βκαταγράφονται διάφορες εμπορικές

-οικονομικές δραστηριότητες των ανακτόρων που αφορούνκυρίως τη διακίνηση γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Έμμεσα, όμως, τα ίδια αυτά

κείμεναμας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκούκόσμου. Η γνώση της γραφής στα μυκηναϊκά χρόνια ήταν προνόμιο μιας ομάδας εξειδικευμένωνγραφέων που εργάζονταν στα γραφεία των ανακτορικών κέντρων.Και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος για την εξαφάνιση της γραφής μετά την πτώση των ανακτόρων, γύρωστα 1200.

10. Τι γνωρίζετε για τα ανάκτορα και τους θολωτούς τάφους των Μυκηναίων

Οι Μυκηναίοι χτίζουν τα μνημειακά ανάκτορά τους σε υψώματα –ακροπόλεις– τις οποίες οχυρώνουνμε γιγαντιαία τείχη. Τα τείχη αυτά είναι γνωστά ως «κυκλώπεια» από τους τεράστιους ογκόλιθουςπου χρησιμοποιούνταν για το χτίσιμό τους. Τα μυκηναϊκά ανάκτορα έχουν πιο απλό σχέδιο από ταμινωικά. Αποτελούνται από έναν προθάλαμο που βλέπει στην αυλή και από το κύριο δωμάτιο πουέχει μεγάλη κυκλική εστία στο κέντρο και είναι ο χώρος υποδοχής (τύπος μεγάρου). Γύρω υπάρχουνάλλοι δευτερεύοντες χώροι κατοικίας των ηγεμόνων. Για πρώτη φορά τώρα στον ελλαδικό χώρο στήνονται πάνω στους λακκοειδείς τάφους των Μυκηνώνλίθινες πλάκες (επιτύμβιες στήλες) με ανάγλυφες σπείρες ή πολεμικές και κυνηγετικές σκηνές πουμαρτυρούν τον πολεμικό χαρακτήρα των νεκρών. Περίφημοι είναι επίσης οι μνημειακοί θολωτοίτάφοι, όπως ο «θησαυρός του Ατρέα» στις Μυκήνες, που θεωρήθηκε ως τάφος του Αγαμέμνονα, ο«τάφος της Κλυταιμνήστρας» και άλλοι. Από ένα μακρύ, πλαισιωμένο με λίθινους τοίχους διάδρομο,φθάνει κανείς στον κυκλικό θάλαμο που είναι χτισμένος με παρόμοιο τρόπο και έχει θολωτή οροφή.Μετά την ταφή, διάδρομος και θάλαμος σκεπάζονται με χώμα, ώστε ο τάφος έμοιαζε εξωτερικά μεχαμηλό λόφο. Τέτοιοι τάφοι έχουν βρεθεί σε πολλά μυκηναϊκά κέντρα.

11.Πότε πραγματοποιήθηκε ο πρώτος ελληνικός αποικισμός και ποια θεωρούνται τα αίτιά του?

Η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλωνκατά τον 12ο αιώνα π.Χ., η γενική στενότητα του χώρου και ο οικονομικός μαρασμός και ηανασφάλεια υποχρέωσαν συμπαγείς ομάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς τα νησιά του Αιγαίουκαι τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε κατά φυλετικές ομάδεςκαι τον 10ο αιώνα η μετανάστευση αυτή έλαβε τη μορφή ενός ευρύτατου αποικισμού. Η κίνηση αυτήέμεινε γνωστή ως Πρώτος ελληνικός αποικισμός.

 12.Πώς επινοήθηκε το ελληνικό αλφάβητο. Από πού προερχόνταν

Η Γραμμική γραφή Β είχε εξαφανιστεί μαζί με την πτώση των μυκηναϊκών ανακτόρων. Όμως, τοδεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. μία νέα γραφή εμφανίζεται στον ελληνικό κόσμο. Είναι ένααλφάβητο που προέρχεται από το φοινικικό, αλλά με πολλές προσαρμογές και παραλλαγές. Τοφοινικικό αλφάβητο δεν περιέχει παρά μόνο σύμφωνα. Είναι δυνατόν να αποδοθεί μια σημιτικήγλώσσα γραπτώς χωρίς φωνήεντα, γιατί κυρίως τα σύμφωνα δημιουργούν τη ρίζα της συλλαβής. Όμως, αυτό είναι αδύνατον να συμβεί σε μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, όπως η ελληνική, όπου ταφωνήεντα καθορίζουν τη φωνητικότητα της συλλαβής.

Οι Έλληνες, επειδή το φοινικικό αλφάβητο είχε πολλά σύμφωνα, πήραν μερικά από αυτά και ταμετέτρεψαν σε φωνήεντα. Με το σύστημα αυτό συντελείται μια σημαντική πρόοδος γιατί για πρώτηφορά, στη γραφή, οι ήχοι μεταδίδονται με φωνήεντα και σύμφωνα. Αυτή η απλοποίηση δημιούργησετις προΰποθέσεις, ώστε η γραφή να γίνει κτήμα περισσότερων ανθρώπων και όχι μόνο λίγωνγραφέων. Τώρα αρκετοί άνθρωποι αποκτούν τη δυνατότητα να διαβάζουν και να γράφουν, νασυμμετέχουν γενικότερα στη γνώση και στον πολιτισμό. Από το ελληνικό αλφάβητο γεννήθηκε τολατινικό.

13. Τι ονομάζουμε γεωμετρική τέχνη και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της

Η τέχνη που δημιουργήθηκε από τον 11ο έως και τον 8ο αιώνα π.Χ. ονομάζεται

γεωμετρική από ταγεωμετρικά κοσμήματα στα πήλινα αγγεία. Γεωμετρικές είναι, επίσης, και οι μορφές των ανθρώπωνκαι των ζώων, είτε είναι ζωγραφισμένες επάνω σε αγγεία είτε είναι πήλινα ή χάλκινα ειδώλια.

Η γεωμετρική τέχνη δεν εμφανίζεται ξαφνικά στα κέντρα της Ελλάδας. Αντίθετα, οι απλές κυματιστέςγραμμές και οι σπείρες που ζωγραφίζονταν με το χέρι πάνω στα αγγεία της μυκηναϊκής εποχήςμετατρέπονται σε ομόκεντρους κύκλους και ημικύκλια ζωγραφισμένα με μεγάλη ακρίβεια με τηβοήθεια του διαβήτη. Σταδιακά τρίγωνα, ρόμβοι, μαίανδροι, κλιμακωτά σχέδια και άλλα απλώνονταισε ολόκληρη την επιφάνεια των αγγείων, σχηματίζοντας ένα πυκνό δίχτυ. Αργότερα, σειρέςομοιόμορφων ζώων, καθώς και παραστάσεις σχετικές με το θάνατο μαζί με γεωμετρικά κοσμήματαδιακοσμούν τα μεγαλύτερα αγγεία που χρησιμοποιούνταν σαν σήματα τάφων. Προς το τέλοςωτηςεποχής εμφανίζονται δειλά

- δειλά και μυθολογικά θέματα.

14. Ποια ήταν τα αίτια του Β Ελληνικού αποικισμού του 8ου αι π.Χ.

Ο 8ος αιώνας π.Χ. υπήρξε αφετηρία μιας πρωτοφανούς εξόδου των Ελλήνων προς τις ακτές τηςΜεσογείου και του Εύξεινου πόντου. Οι λόγοι που ώθησαν τους Έλληνες στη μετανάστευση ήτανκυρίως οικονομικοί, όπως η επιθυμία απόκτησης καλλιεργήσιμης γης, και η ανάγκη προμήθειαςσιδηρομεταλλεύματος. Παράλληλα και λόγοι πολιτικοί, όπως η επικράτηση πολιτικών αντιπάλων,ανάγκασαν πολλούς να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να αναζητήσουν νέους χώρουςεγκατάστασης.

15. Τι γνωρίζετε για την αναχώρηση και την εγκατάσταση των αποίκων κατά τον Β Ελληνικόαποικισμό. Ποιες ήταν οι σχέσεις Μητροπολης - αποικίας

Η εγκατάσταση σε έναν τόπο δε γινόταν τυχαία. Η θέση επιλεγόταν από πριν και η αναχώρηση ήτανοργανωμένη. Ως αρχηγός της αποστολής (οικιστής) οριζόταν ένα άτομο που είχε ξεχωριστέςικανότητες και ενέπνεε εμπιστοσύνη σε όλους. Η τελετή της αναχώρησης γινόταν με τη συμμετοχήόλων των κατοίκων μέσα σε ένα κλίμα μεγάλης συγκίνησης. Η πόλη που ιδρυόταν είχε τιςπερισσότερες φορές πλούσια ενδοχώρα και απάνεμο λιμάνι. Συνήθως προτιμούσαν περιοχή που είχεφυσική οχύρωση. Αυτό τους απασχολούσε ιδιαίτερα, γιατί είχαν να αντιμετωπίσουν και την πιθανήέχθρα των κατοίκων της περιοχής. Η συμβίωση γενικά ήταν ειρηνική, αλλά δεν είναι λίγες οι φορέςπου οι άποικοι πολέμησαν για να κρατήσουν τη θέση τους.

Η νέα πόλη αποκτούσε δική της οργάνωση και νέους θεσμούς. Σταδιακά γινόταν ανεξάρτητη καιανέπτυσσε συμμαχικές και οικονομικές σχέσεις με άλλες πόλεις. Οι δεσμοί όμως με τη μητρόπολη(μητέρα -

πόλη) ήταν πάντοτε στενοί και η σύγκρουση ανάμεσά τους ήταν αδιανόητη. Και αν αυτόσυνέβαινε καμιά φορά, όλοι το κατέκριναν.

Ο χώρος της Μεσογείου και του Εύξεινου πόντου πλημμύρισε από εγκαταστάσεις των Ελλήνων.Ιδιαίτερη προτίμηση έδειξαν οι Έλληνες στην Κάτω Ιταλία, όπου το πλήθος των αποικιών συνετέλεσεώστε ο χώρος αυτός να ονομαστεί Μεγάλη Ελλάδα.

16.Ποιες ήταν οι συνέπειες του Β Ελληνικού αποικισμού

Ο αποικισμός έφερε πολλές αλλαγές στη ζωή όλων των ανθρώπων. Η επαφή με άλλους λαούςδιεύρυνε τον πνευματικό ορίζοντα. Η ζωή άλλαξε. Τα μέταλλα κάλυψαν τη ζήτηση, γεγονός πουοδήγησε στη δημιουργία πολλών επαγγελμάτων. Η ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής έδωσε τηνευκαιρία σε πολλούς ζωγράφους να αξιοποιήσουν το ταλέντο τους.

Μέχρι τότε οι έμποροι μετακινούνταν από τόπο σε τόπο και πουλούσαν τα εμπορεύματά τους. Ηευρεία κατανάλωση, καθώς και η αύξηση των αγορών οδήγησαν στη δημιουργία χώρων, όπου ηδιάθεση των προϊόντων θα ήταν συνεχής. Παράλληλα λοιπόν με τους εμπόρους αναπτύχθηκαν και οικάπηλοι, δηλαδή οι μικρέμποροι, οι λιανοπωλητές.

17.Πώς εξελίχθηκε η δημιουργία της πόλης

- κράτους

Τον 8ο αιώνα π.Χ. παρατηρήθηκε στον ελληνικό κόσμο μία σημαντική εξέλιξη. Το παλιό φυλετικόκράτος διασπάστηκε και τη θέση του πήρε η πόλη -βκράτος. Ο Αριστοτέλης είδε τη δημιουργία τηςπόλης

- κράτους ως επιθυμία των ανθρώπων για ζωή και την επιβίωσή της ως επιθυμία για καλή ζωή.Πυρήνας του νέου θεσμού υπήρξε ο συνοικισμός. Ακολούθησε η ένωση των συνοικισμών σε μία πόλη(ôστυ), γύρω από μία ισχυρή θέση, την ακρόπολη. Πάνω στην

ακρόπολη χτίζονταν οι ναοί και ταδημόσια κτίρια. Κάτω και γύρω από αυτήν απλώνονταν οι κατοικίες και τα καταστήματα, όπουτεχνίτες, ξυλουργοί, αγγειοπλάστες και έμποροι εργάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τηςζήτησης. Σταδιακά η πόλη περιβάλλεται από τείχη. Στην ύπαιθρο εξακολούθησε να μένει ένα μέροςτου πληθυσμού που ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

18. Τι ήταν η «οπλιτική φάλαγγα»

Ο πολίτης αισθάνεται ασφαλής, αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες και νιώθει ελεύθερος. Αποκτάσυνείδηση του ρόλου του ως μέλους μιας κοινότητας, στη διακυβέρνηση της οποίας μετέχει ενεργά.Οι πολίτες στρατεύονται για να υπηρετήσουν τις ανάγκες ενός νέου οργανικού συνόλου. Συγκροτούντην « οπλιτική φάλαγγα »,

φορούν πανοπλία και όλοι μαζί υπερασπίζονται την πόλη τους. Ηπροσφορά είναι συλλογική και ο σκοπός κοινός. Στην οπλιτική φάλαγγα συμμετείχαν όσοιμπορούσαν να αγοράσουν με δική τους δαπάνη την απαραίτητη πανοπλία. Αυτή η διευρυμένησυμμετοχή επέφερε μια γενικότερη κοινωνική εξίσωση. Οι κοινωνικές διαφορές περιορίστηκαν.Ωστόσο, δεν έλειψαν οι πολιτικοί ανταγωνισμοί που αντικείμενό τους είχαν την άσκηση εξουσίας.

19. Ποια ήταν η βασική διαφορά ανάμεσα στο αριστοκρατικό και το ολιγαρχικό πολίτευμα

Με την πόλη συνδέεται και το πολίτευμα, δηλαδή το σύστημα διακυβέρνησης. Όταν συγκροτήθηκε ηπόλη, η βασιλεία είχε παρακμάσει. Την εξουσία κατέλαβαν οι ευγενείς και έτσι το πολίτευμα έγινε

αριστοκρατικό. Η ονομασία αυτή οφείλεται στους αρίστους, τους πλούσιους δηλαδή ιδιοκτήτες γης,που παλαιότερα αποτελούσαν και το συμβούλιο του βασιλιά. Με την ανάπτυξη του εμπορίου και τηνευρεία χρησιμοποίηση του νομίσματος δημιουργήθηκε μία νέα τάξη, η οποία με τη δύναμη τουχρήματος αφαίρεσε την εξουσία από τους αριστοκράτες. Οι λίγοι αυτοί επέβαλαν τη δική τουςεξουσία και το πολίτευμα έγινε ολιγαρχικό.Κριτήριο για συμμετοχή στην εξουσία δεν ήταν πια ηκαταγωγή αλλά ο πλούτος.

20. Τι γνωρίζετε για την τυρρανίδα και τα χαρακτηριστικά των τυρράνων

Η εξουσία των ολίγων δεν έλυσε τα βασικά προβλήματα των πολλών, με αποτέλεσμα να ξεσπούνσυχνά ταραχές. Την κοινωνική αυτή δυσαρέσκεια και την ανασφάλεια γενικά των πολιτώνεκμεταλλεύτηκαν φιλόδοξα άτομα, που κατάφεραν με λαϊκή πολλές φορές υποστήριξη να επιβάλουντυραννικό καθεστώς. Οι τύραννοι άσκησαν την εξουσία αποβλέποντας στο δικό τους όφελος, χωρίς να δίνουν λόγο σεκανέναν για τις πράξεις τους. Αν και συνέδεσαν το όνομά τους με μεγάλα έργα, όπως ο Περίανδροςστην Κόρινθο, ο Πολυκράτης στη Σάμο, o Φείδων στο Άργος κ.ά., γενικά δεν κέρδισαν τη συμπάθειατου λαού.

21.Ποιες ήταν οι κοινωνικές τάξεις στην αρχαία Σπάρτη και ποιες ήταν οι αρμοδιότητές τους

Στην εσωτερική ζωή του κράτους πλήρη δικαιώματα είχαν οιΣπαρτιάτες, στους οποίους είχεμοιραστεί η γη. Κύριες απασχολήσεις τους ήταν τα πολιτικά πράγματα και η πολεμική τέχνη.

 Με το εμπόριο ασχολήθηκαν οι

περίοικοι, αυτοί δηλαδή που κατοικούσαν σε οικισμούς γύρω από τηΣπάρτη. Οι παλιοί κάτοικοι έγιναν δούλοι (είλωτες) με την υποχρέωση να καλλιεργούν τη γη και ναπαραδίδουν ένα μέρος της παραγωγής στους ιδιοκτήτες του κτήματος. Ο φόβος μιας επανάστασηςτων δούλων ήταν πάντοτε υπαρκτός και ταλάνιζε τους Σπαρτιάτες. 

 22.Ποιοι ήταν οι πολιτειακοί θεσμοί και ποιοι ήταν αυτοί που ασκούσαν την εξουσία

Το πολίτευμα της Σπάρτης, σύμφωνα με την παράδοση, ήταν έργο του μεγάλου νομοθέτηΛυκούργου. Η πόλη είχε

δύο βασιλείς˙ το γεγονός αυτό προέκυψε, σύμφωνα με μία άποψη, ωςανάγκη, από τη γέννηση κάποτε δίδυμων διαδόχων. Οι βασιλείς δεν είχαν πολλές αρμοδιότητες. Ήταν θρησκευτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί. Την ουσιαστική εξουσία στην πόλη είχαν οι πέντε έφοροι, υπεύθυνοι για την άμυνα και τις εξωτερικές σχέσεις του κράτους. Η γερουσία ήταν ένα συμβούλιοαπό 28 άτομα που είχαν ηλικία άνω των εξήντα ετών. Κύριο έργο είχε να προετοιμάζει τα θέματα πουυποβάλλονταν για έγκριση στην

Απέλλα. Στη λαϊκή αυτή συνέλευση συμμετείχαν όλοι οι Σπαρτιάτεςπου είχαν συμπληρώσει το τριακοστό έτος της ηλικίας τους

ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ επαναληπτικό 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ-ΛΑΘΟΥΣ

Να βρείτε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές ή λάθος·

Ο Κίμων ήταν αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος· 

Θεμελιωτής της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας ήταν ο Αριστείδης· 

Τη διαχείρηση του ταμείου είχαν οι Ελληνοταμίες· 

Ο Περικλής μεταφέρει το ταμείο από τη Δήλο στην Αθήνα·

 Η ειρήνη του Καλλία υπογράφεται ανάμεσα σε Αθηναίους και Σπαρτιάτες· 

Ο Κίμων ηττήθηκε από τους Πέρσες στον Ευρυμέδοντα ποταμό (467 π.Χ)·

 Οι Τριακοντούτεις Σπονδές εξομάλυναν τις σχέσεις Αθηναίων – Σπαρτιατών· 

Η Ηλιαία είχε 6000 δικαστές με θητεία 1 έτους· Αθηναίοι πολίτες ήταν όσοι είχαν και τους 2 γονείς Αθηναίους· 

Οι μέτοικοι πλήρωναν ειδικό φόρο, τα θεωρικά· 

Η γυναίκα στην Αθήνα έπαιρνε μέρος σε θρησκευτικές τελετές· 

Ο γραμματιστής δίδασκε μουσική και ρητορική τέχνη· 

Στον Κεραμεικό είχαν εργαστήρια οι αγγειοπλάστες· 

Τα Ανθεστήρια ήταν γιορτή αφιερωμένη στην Αθηνά 

Η Απέλλα ήταν η γενική συνέλευση των πολιτών της Σπάρτης.

 Την πρώτη γραπτή νομοθεσία στην Αθήνα την έκανε ο Κλεισθένης.

 Ο Κλεισθένης συνέχισε το μεταρρυθμιστικό έργο του Σόλωνα και προχώρησε σε ενέργειες που θεμελίωσαν το δημοκρατικό πολίτευμα.

Η συμμαχία της Δήλου αρχικά δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Κίμωνα και είχε έδρα της την Αθήνα.

2..Να γράψετε τι σημαίνουν οι όροι :

Καμαραϊκά αγγεία

Θολωτοί τάφοι

Ταυροκαθάψια

Σεισάχθεια

3 . Να συμπληρώσετε τα κενά:

α) Τα τείχη των μυκηναϊκών ακροπόλεων ονομάζονται ……………………

β) Στην κορυφή της πυραμίδας της μυκηναϊκής κοινωνίας βρισκόταν …………….

γ) Το 1952 οι Βρετανοί Βέντρις και Τσάντγουϊκ αποκρυπτογράφησαν τη…………………..

δ) Η γραφή των πινακίδων της γραμμικής Β΄ είναι …………………..

4. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

α) Από τα ζώα σημαντικό ρόλο στην Μινωική Θρησκεία παίζει :

Α. Ο ταύρος

Β. Ο σκύλος

Γ. Η γάτα

Δ. Το άλογο

β) Τους Βασιλικούς τάφους του Μυκηναϊκού πολιτισμού ανέσκαψε στην Ακρόπολη των Μυκηνών ο :

Α. Μάικλ Βέντρις

Β. Άρθουρ Έβανς

Γ. Ερρίκος Σλήμαν

Δ. Τζον Τσάντγουικ

γ) Η χορηγία ως μια μορφή λειτουργίας (φορολογικό σύστημα) της Αρχαίας Αθήνας ήταν:

Α. Προσφορά χρημάτων για συντήρηση κρατικών πλοίων.

Β. Ανάληψη δαπάνης για το ανέβασμα θεατρικής παράστασης.

Γ. Καταβολή εξόδων για τη διατροφή αθλητών.

Δ. Παροχή χρημάτων για παράθεση δημόσιου γεύματος.

5. Ποιο ήταν το βασικό αίτιο και η αφορμή των περσικών πολέμων; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της πρώτης απόπειρας επέκτασης των Περσών στον ελλαδικό χώρο;

6. Πως χαρακτηρίζετε τη ζωή στην αρχαία Σπάρτη και ποιο σκοπό πιστεύετε ότι υπηρετούσε αυτή; Να απαντήσετε με βάση το παρακάτω παράθεμα και τις ιστορικές σας γνώσεις.

Η ΖΩΗ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ

Η Σπάρτη λοιπόν ήταν ένα στρατόπεδο, όπου ύψιστο αντικειμενικό σκοπό της ζωής του είχε ο καθένας, να είναι σε κάθε στιγμή έτοιμος να πολεμήσει με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα για την πόλη του. Ο σκοπός κάθε νόμου, ο έσχατος λόγος όλου του συστήματος κοινωνικής διατάξεως ήταν να διαμορφώσει καλούς στρατιώτες. Η χλιδή στην ιδιωτική ζωή απαγορευόταν αυστηρά, η σπαρτιατική λιτότητα έγινε παροιμιώδης. Ο επιμέρους άνθρωπος, απορροφημένος ολότελα μέσα στο κράτος, δεν είχε καθόλου δική του ατομική ζωή, δεν είχε να λύσει προβλήματα της δικής του ανθρώπινης υπάρξεως. Η Σπάρτη δεν ήταν τόπος για διανοουμένους ή φίλους της θεωρίας, το χρέος όλο του ανθρώπου και το υπέρτατο ιδεώδες της ζωής του Σπαρτιάτη περιέχονταν μέσα στους νόμους της πόλης του.

J.B. Bury-Russell Meiggs, Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδος, Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1978, σ. 149

7. Συγκρίνετε τη θέση των δούλων στην Αθήνα με την αντίστοιχη των ειλώτων στη Σπάρτη.