Μάθημα : ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

• Διαφωτισμός: ήταν ένα φιλοσοφικό κίνημα που έδινε στην ανθρώπινη λογική την πρωτοκαθεδρία σε αντίθεση με το κύρος της αυθεντίας που κυριάρχησε κατά τον Μεσαίωνα.

Διαφωτισμός και θρησκεία

• Ο Διαφωτισμός άσκησε αυστηρή κριτική στον θρησκευτικό φανατισμό και στην εκκλησιαστική αυθεντία που υπήρχε τότε.
• Σε πολλές περιπτώσεις οι Διαφωτιστές χαρακτηρίστηκαν ως άθεοι.

Διαφωτισμός και κοινωνία

• Ο Διαφωτισμός μίλησε για ισότητα στη μόρφωση, για ανθρώπινη μεταχείριση των φυλακισμένων και για κατάργηση της δουλείας, τα οποία επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη της εποχής.

Διαφωτισμός και οικονομία

• Οικονομικός φιλελευθερισμός: οι Διαφωτιστές απέρριπταν την κρατική παρέμβαση στην οικονομική ζωή και αναγνώριζαν στους πολίτες το δικαίωμα της οικονομικής ελευθερίας.
• Κύριος εκπρόσωπος: Άνταμ Σμιθ.
• Οι Διαφωτιστές πίστευαν στην ελευθερία στην παραγωγή και στη διακίνηση προϊόντων.

Διαφωτισμός και πολιτική ζωή

• Μοντεσκιέ: ανάγκη για διάκριση των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική
• Ρουσσώ.
• Εγκυκλοπαιδιστές.

Η πιο άμεση και εμφανής συνέπεια του Διαφωτισμού ήταν η Γαλλική Επανάσταση του 1789.                                                                                                 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιο πολίτευμα συναντάμε σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη το 17ο και
18ο αιώνα ;

2. Τι ήταν ο Διαφωτισμός και ποιες ήταν οι βασικές του θέσεις;

3. Που και πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά το κίνημα του Διαφωτισμού:

4. Να αναφέρετε 3 διανοούμενους που θεωρούνται πρόδρομοι του
Διαφωτισμού.

5. Ποιες πολιτικές θεωρίες διατυπώθηκαν την περίοδο του Διαφωτισμού και
ποιοι ήταν οι κυριότεροι υποστηρικτές τους;

6. Τι υποστηρίζει η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου και ποιοι ήταν οι
κυριότεροι εκπρόσωποί της;

7. Ποια είδη εξουσίας πρέπει να υπάρχουν σε ένα κράτος και ποιοι φορείς (ή
σώματα) πρέπει να τις ασκούν, σύμφωνα με το Μοντεσκιέ;

8. Τι εννοούμε με τον όρο  φωτισμένη δεσποτεία ;

9. Ποια ήταν η άποψη του Ζ. Ζ. Ρουσό για την εκπαίδευση και σε ποιο έργο
την διατυπώνει;

10. Για ποιο έργο τους έγιναν γνωστοί οι διαφωτιστές
Ντιντερό και Ντ΄ Αλαμπέρ;

Ασκήσεις
1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της Στήλης Β. Να γράψετε τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της Στήλης Β που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη Στήλη Β περισσεύει (1) στοιχείο.
ΣΤΗΛΗ Α                                                                   ΣΤΗΛΗ Β
1. Μοντεσκιέ                                                        (α) Πατέρας του οικονομ φιλελευθερισμού
2. Ντιντερό                                                          (β) Αναγνώρισε το δικαίωμα του λαο επανάσταση εναντίον της τυραννίας
3. Άνταμ Σμιθ                                                       (γ) Διέκρινε τις τρεις εξουσίες
4.Τζον Λοκ                                                             (δ) Γενική Βούληση
                                                                                 (ε) Πρωτεργάτης της εγκυκλοπαίδειας

2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι «σωστό» ή «λάθος».
(α) Μια από τις θέσεις των Διαφωτιστών ήταν και το δικαίωμα της
Ανεξιθρησκείας.
(β) Οι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα πολύτομο
συλλογικό έργο.
(γ) Ο Ρουσό υποστήριζε ότι ο δάσκαλος πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία.
(δ) Κύριο χαρακτηριστικό του Διαφωτισμού ήταν η εμπιστοσύνη στον ορθό λόγο.

ΠΗΓΗ

Αντλώντας πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα εξής:

α. Γιατί ο Βολταίρος θεωρεί την πνευματική ανεκτικότητα ως χρέος όλων των ανθρώπων και πώς τεκμηριώνει την άποψή του αυτή;                                                      (μονάδες 13)

β. Ποιο είναι το όφελος, σύμφωνα με τον Βολταίρο, από την ύπαρξη πολλών θρησκειών σε μια χώρα και πώς αυτό συνδέεται με το δικαίωμα της ελευθερίας;                            (μονάδες 12)                                                  

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Τι είναι η ανεξιθρησκία; Είναι ίδιον[1] του ανθρώπου. […] Ας παραβλέπουμε ο ένας του άλλου τις μωρίες[2]- αυτός είναι ο πρώτος νόμος της φύσης. Στις χρηματαγορές του Άμστερνταμ, του Λονδίνου ή της Βομβάης ή της Βασσόρας, ο Πέρσης, ο Ινδός, ο Εβραίος, ο Μωαμεθανός, ο Κινέζος, ο Βραχμάνος, ο Ορθόδοξος, ο Καθολικός, […] εμπορεύονται μεταξύ τους. Όμως ποτέ δεν θα τραβήξει ο ένας στον άλλο μαχαίρι, για να τον πάρει με τη θρησκεία του. […] Αν υπήρχε τρόπος να διαλογιστεί κανείς με συνέπεια πάνω στη θρησκεία […] θα αντιλαμβανόταν πως όλοι μας έχουμε χρέος να ανεχόμαστε ο ένας τις γνώμες του άλλου, γιατί είμαστε όλοι αδύναμοι, ασυνεπείς, ευμετάβολοι, εκτεθειμένοι σε κάθε λογής πλάνες.

Βολταίρου, Ανεξιθρησκία, (λήμμα από το «φιλοσοφικό λεξικό»). Μτφρ. Δ. Θοιβιδόπουλου, Εποχές, 8, Δεκέμβριος 1963. Στο: Ασημομύτης, Β., κ.ά, Θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας από τις πηγές, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1997, σ. 26.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Η Αγγλία είναι η χώρα των δογμάτων. Ένας Άγγλος, ως ελεύθερος άνθρωπος, πηγαίνει στον ουρανό από όποιον δρόμο θέλει. Αν υπήρχε στη χώρα αυτή μια θρησκεία, τότε θα υπήρχε ο φόβος του δεσποτισμού. Αν υπήρχαν δύο, θα κινδύνευαν να αλληλοεξοντωθούν. Αλλά υπάρχουν τριάντα και ζουν όλες ειρηνικά και ευτυχείς.

Βολταίρος, Φιλοσοφικές Επιστολές, 1734.

[1] Χαρακτηριστικό γνώρισμα

[2] ανοησίες

Η αμερικανική επανάσταση
Οι αγγλικές αποικίες στην Αμερική:
 13 αποικίες στα ανατολικά παράλια της Βόρειας Αμερικής υπό αγγλικό έλεγχο. Άποικοι: Άγγλοι, Γάλλοι, Γερμανοί και Σουηδοί (τεχνίτες, κατεστραμμένοι μικροεπιχειρηματίες, θύματα θρησκευτικών διώξεων, κατάδικοι).
 Αποικίες του Βορρά : ανάπτυξη αγροτικής οικονομίας, ακμή του εμπορίου σε μεγάλες πόλεις (Βοστόνη, Νέα Υόρκη, Φιλαδέλφεια)· τα Πανεπιστήμια (Harvard, Yale, Princeton) κέντρα των ιδεών του Διαφωτισμού.
 Αποικίες του Νότου (1763): οικονομία: μεγάλες φυτείες καπνού, ρυζιού, βαμβακιού· ιδιοκτήτες: Ευρωπαίοι (κυριαρχούσαν στην οικονομική και κοινωνική ζωή)· η γη καλλιεργείται από μαύρους (άθλιες συνθήκες διαβίωσης)· ελάχιστα αστικά κέντρα.
 Διοίκηση: Άγγλος κυβερνήτης διορισμένος· συνέλευση αποίκων (δικαίωμα γνώμης μόνο σε: ψήφιση νόμων και έγκριση φόρων)· δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι: πλούσιοι άποικοι· δεν εκπροσωπούνταν στο αγγλικό
κοινοβούλιο· εξωτερικό εμπόριο: ελεγχόταν από την Αγγλία.
Η αποικιακή κρίση και η αμερικανική επανάσταση:
 Αιτίες της κρίσης:
1. Ταχεία ανάπτυξη των αποικιών

 οι πλούσιοι δυσφορούν για την οικονομική κηδεμονία της Αγγλίας.
2. Επταετής πόλεμος (1756-1763): Η Αγγλία:
 Απαγορεύει στους Αμερικανούς την εκμετάλλευση του Καναδά και της Φλόριντα.
 Απαιτεί νέους φόρους.
 Αποχή των αποίκων από τα αγγλικά προϊόντα.
 Αντιδράσεις για τους φόρους στο τσάι.
 Επιβολή εμπορικών περιορισμών από την Αγγλία.
3. Σύγκληση Κογκρέσου της Φιλαδέλφειας (Σεπτέμβριος 1774)

Προσπάθεια συμβιβασμού χωρίς αποτέλεσμα

 Μάχη του Λέξιγκτον (Απρίλιος
1775): Η Αγγλία ηττάται (οριστική ρήξη).
 Η αμερικανική επανάσταση:
 Ιδεολογική οργάνωση της επανάστασης :
1. Φυλλάδια κατά της αγγλικής εξουσίας (Τόμας Πέιν).
2. Σχηματισμός αμερικανικής εθνικής συνείδησης.
3. Το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας ψηφίζει τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (4 Ιουλίου 1776): Συντάκτες Τόμας Τζέφερσον και Μπέντζαμιν Φράνκλιν

 Αμερικανική επανάσταση ή πόλεμος της ανεξαρτησίας (1775- 1781):
 Αρχιστράτηγος Αμερικανών: Τζορτζ Ουάσινγκτον.
 Τα τρία πρώτα χρόνια οι Άγγλοι υπερτερούν.
 Μετά το 1778 οι Αμερικανοί δέχονται βοήθεια από Γαλλία, Ισπανία, Ολλανδία και αποκτούν το προβάδισμα.
 Μάχη του Γιόρκταουν (Οκτώβριος 1781): Η Αγγλία ηττάται (τέλος του πολέμου). Ανεξαρτησία και νέο κράτος:
 Η Αγγλία αναγνωρίζει τις 13 αποικίες (συνθήκη των Βερσαλλιών, 1783) ως ανεξάρτητο κράτος με το όνομα: Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ).
 Το Σύνταγμα των ΗΠΑ (1787) ανακήρυξε τη χώρα ένωση (ομοσπονδία) πολιτειών και βασίστηκε στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
 Η κεντρική κυβέρνηση αποφασίζει για οικονομία, άμυνα και εξωτερική πολιτική.
 Οι πολιτείες ρυθμίζουν μόνες του ζητήματα τοπικής αυτοδιοίκησης, δικαιοσύνης, εκπαίδευσης και αστυνόμευσης.
 Νομοθετική εξουσία: Κογκρέσο (Γερουσία, Βουλή των Αντιπροσώπων):
 Κάθε πολιτεία εκπροσωπείται στη Γερουσία από δύο γερουσιαστές, ανεξαρτήτως του πληθυσμού της.
 Βουλή των Αντιπροσώπων: οι πολιτείες εκπροσωπούνται από αριθμό βουλευτών ανάλογο προς τον πληθυσμό τους.
 Εκτελεστική εξουσία: Πρόεδρος (εκλέγεται κάθε 4 χρόνια από ένα σώμα
εκλεκτόρων και μπορεί να επανεκλεγεί μόνο μία φορά). Πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ (1789) Τζορτζ Ουάσινγκτον (έδωσε το όνομά του και στην πρωτεύουσα των ΗΠΑ).
 Δικαστική εξουσία: Ανεξάρτητη και αιρετή.

1. Τι γνωρίζετε γα τις αγγλικές αποικίες στην Αμερική;
2.  Ποιες είναι οι αιτίες της αποικιακής κρίσης;
3. Τι γνωρίζετε για την αμερικανική επανάσταση;
4. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της αμερικανικής επανάστασης;

 Οι τάξεις της γαλλικής κοινωνίας το 18ο αιώνα:
1. Κλήρος: 0,5% (δεν πλήρωνε φόρους, αλλά είχε προνόμια).
2. Ευγενείς: 1,5% (δεν πλήρωναν φόρους, αλλά είχαν προνόμια).
3. Τρίτη τάξη: 98% (αστοί, αγρότες, εργάτες: πλήρωναν όλους τους φόρους, αλλά δεν είχαν κανένα προνόμιο).
Η πρώτη φάση της γαλλικής επανάστασης, Μάιος 1789 -Αύγουστος 1792:
 5 Μαΐου 1789: Σύγκληση συνέλευσης των τάξεων στο Παλάτι 
 Η τρίτη τάξη συστήνει δική της Εθνική συνέλευση 
 20 Ιουνίου 1789: Ο βασιλιάς διαλύει τη συνέλευση και οι εκπρόσωποι ορκίζονται ότι θα συντάξουν σύνταγμα.
 9 Ιουλίου 1789: Η Εθνοσυνέλευση ανακηρύσσεται Συντακτική.
 14 Ιουλίου 1789: Οι Γάλλοι εξοργισμένοι καταλαμβάνουν τη Βαστίλη.
 Η Συντακτική συνέλευση:
1. Ανακοινώνει την κατάργηση των προνομίων (4 Αυγούστου 1789).
2. Ψηφίζει τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (26 Αυγούστου 1789).
 5 Οκτωβρίου 1789: Ο βασιλιάς αποδέχεται τις αποφάσεις.
 Πολιτικά ρεύματα Συντακτικής συνέλευσης :
1. Δεξιά: Δεν επιθυμούσε καμία αλλαγή.
2. Κέντρο: Αποδεχόταν τη διατήρηση της μοναρχίας αλλά με την παράλληλη
συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών στη λήψη αποφάσεων.
3. Αριστερά: Οραματιζόταν ένα πολίτευμα όπως το αμερικανικό.
 Λέσχες: Δημιουργούνται εξαιτίας της συμμετοχής ευρύτερων κοινωνικών
στρωμάτων στις πολιτικές εξελίξεις· οι δύο μεγαλύτερες: Λέσχη των Ιακωβίνων και
Λέσχη των Κορδελιέρων.
 1791: Ψηφίζεται το πρώτο σύνταγμα της Γαλλίας  Πολίτευμα:
Συνταγματική μοναρχία.
 Το έθνος ανακηρύσσεται κυρίαρχο.
 Νομοθετικό σώμα ορίζεται η Νομοθετική συνέλευση (Βουλή): προκύπτει από εκλογές.
 Δικαίωμα ψήφου: Μόνο οι άνδρες που κατέχουν περιουσία ή πληρώνουν φόρους.
 Εκτελεστική εξουσία: Ανατίθεται στο βασιλιά και σε 6 υπουργούς.
 Δικαστική εξουσία:  ανεξάρτητη.

 Άλλες αλλαγές:
 Εθνικοποίηση της περιουσίας του κλήρου που χρησιμοποιήθηκε ως εγγύηση για
την έκδοση του χαρτονομίσματος.
 Οι κληρικοί ορίζονται λειτουργοί του κράτους οφείλοντας υπακοή στην πολιτεία.
 Καταργούνται οι συντεχνίες και απαγορεύονται οι απεργίες.
 Τελευταία γεγονότα της α ́ φάσης:
 20 Απριλίου 1792: Οι Γιρονδίνοι ωθούν στην κήρυξη πολέμου εναντίον Αυστρίας και Πρωσίας.
 10 Αυγούστου 1792: Ο λαός του Παρισιού καταλαμβάνει τα ανάκτορα του Κεραμεικού.
 Ο βασιλιάς καταφεύγει στη Νομοθετική· αυτή τον θέτει σε περιορισμό και η εκτελεστική εξουσία ανατίθεται σε συμβούλιο (επικεφαλής: Δαντόν).
 Η Νομοθετική αναγνωρίζει σε όλους τους άνδρες πολιτικά δικαιώματα, δημεύει τις περιουσίες των αριστοκρατών που είχαν διαφύγει στο εξωτερικό, θεσπίζει το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους και κηρύσσει την πατρίδα σε κίνδυνο.
 20 Σεπτεμβρίου 1792: Η νίκη κατά των Πρώσων σώζει την επανάσταση.
Η δεύτερη φάση της γαλλικής επανάστασης, Σεπτέμβριος 1792-Ιούλιος 1794:
 Συμβατική συνέλευση:
 Καταργεί τη μοναρχία (21 Σεπτεμβρίου 1792).
 Εγκαθιδρύεται (για πρώτη φορά στην Ευρώπη) η αβασίλευτη δημοκρατία.
 Υιοθετείται νέο ημερολόγιο (αρχή του έτους I της Δημοκρατίας, I = 1793).
 Το βασιλικό ζεύγος καταδικάζεται και αποκεφαλίζεται (1793).
 Αποφασίζει τη συνέχιση του πολέμου 
 Λόγω οικονομικών προβλημάτων συστήνεται Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας, Επιτροπή Γενικής Ασφάλειας και επαναστατικά δικαστήρια με στόχο την καταστολή αντεπαναστατικών ενεργειών.
 Συνέπειες των παραπάνω αποφάσεων:
 Πολλά ευρωπαϊκά κράτη συνασπίζονται εναντίον της Γαλλίας.
 Οι Γιρονδίνοι αντέδρασαν στα οικονομικά μέτρα της συνέλευσης με αποτέλεσμα να συλληφθούν οι αρχηγοί τους και να εκτελεστούν.
 24 Ιουνίου 1793: Εγκρίνεται το σύνταγμα του έτους I (1793).
 Οι Ορεινοί μετά την πτώση των Γιρονδίνων συνασπίζονται με αρχηγό τον Ροβεσπιέρο, σχηματίζοντας επαναστατική κυβέρνηση· αναδιοργανώνουν το στρατό.
 Εκτελούνται 40.000 άνθρωποι (στο όνομα της προστασίας της επανάστασης).
 Η χριστιανική θρησκεία αντικαθίσταται από τη λατρεία του Ανώτατου Όντος.
 Δίνονται νέα ονόματα στους μήνες.
Συμπέρασμα: Τα παραπάνω μέτρα βελτίωσαν αρκετά το βιοτικό επίπεδο των
κατοίκων (ιδίως της τρίτης τάξης) αλλά τα ακραία μέτρα προκάλεσαν αντιδράσεις και
προβλήματα: στις 28 Ιουλίου 1794 ο Ροβεσπιέρος και άλλοι 20 εκτελούνται.

Ορισμός, ιδρυτές, τόπος και χρόνος:

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που σκοπό είχε να προετοιμάσει την επανάσταση των Ελλήνων. Δημιουργήθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας το 1814 με πρωτεργάτες τους:

• Ν. Σκουφά
• Αθ. Τσακάλωφ
• Εμμ. Ξάνθο
• Π. Αναγνωστόπουλο

Οι δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Φιλικοί στην οργάνωση τους

• Θα έπρεπε να κάνουν τεράστιες οργανωτικές προσπάθειες καθώς ο ελληνισμός ήταν διάσπαρτος σε μεγάλο γεωγραφικό χώρο.
• Η ανάγκη διατήρησης μεγάλης μυστικότητας. Έπρεπε να αποφύγουν να γίνουν αντιληπτοί από την Οθωμανική διοίκηση αλλά και από άλλα ευρωπαϊκά αυταρχικά κράτη.
• Η υπερνίκηση των δισταγμών. Πολλοί Έλληνες δυσκολεύονται να πιστέψουν διότι είδαν πολλά επαναστατικά κινήματα στο παρελθόν να αποτυγχάνουν. Πρέπει λοιπόν να τους κάνουν να πιστέψουν σε αυτό τον αγώνα.
• Η κινητοποίηση ανθρώπων διαφορετικών κοινωνικών ομάδων και με διαφορετικά οικονομικά-κοινωνικά συμφέροντα. (Στην αρχή, έως το 1818 απευθυνόταν μόνο σε πλούσιους Έλληνες, εμπόρους, προκειμένου να εξασφαλιστούν τα οικονομικά μέσα για την ανάπτυξη της. Αργότερα άρχισε να απευθύνεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Γυναίκες γίνονταν δεκτές μόνο κατ’ εξαίρεση.)

Στοιχεία  οργάνωσής της:

• Τα υποψήφια μέλη δοκιμάζονταν για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν ενταχθούν στην Φιλική Εταιρεία.
• Ένταξη και όρκος πίστης και αφοσίωσης.
• Προβλεπόμενη τιμωρία για τους παραβάτες ο θάνατος.
• Οι φιλικοί χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα και επικοινωνούσαν με κρυπτογραφικό αλφάβητο.

Η ηγεσία της

Η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του ρωσικού στρατού, ο οποίος ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αόρατης Αρχής. Αρχικά είχαν απευθυνθεί στον Ιωάννη Καποδίστρια, τον υπουργό εξωτερικών της Ρωσίας, ο οποίος αρνήθηκε γιατί πίστευε πως δεν ήταν ακόμα καιρός για επανάσταση.

Β. Η κήρυξη της ελληνικής επανάστασης στις Ηγεμονίες

Λόγοι για τους οποίους η επανάσταση ξεκίνησε από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες:

• Δεν υπήρχε εκεί οθωμανικός στρατό, σύμφωνα με τις Ρωσοτουρκικές συνθήκες.
• Η περιοχή ήταν κοντά στα σύνορα με τη Ρωσία, άρα υπήρχε κοντά ρωσικός στρατός.
• Θα μπορούσαν να βοηθήσουν την επανάσταση διάφοροι Βαλκάνιοι ηγέτες.

Η έναρξη της επανάστασης

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μπήκε στις ηγεμονίες και κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας στις 24 Φεβρουαρίου 1821. Κυκλοφόρησε προκηρύξεις με τις οποίες κήρυττε την επανάσταση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πίσω από αυτήν βρίσκονταν η Ρωσία. Παράλληλα συγκροτούσε τον στρατό του.

Τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπισε το κίνημα του Υψηλάντη:

• Οι πλούσιοι Έλληνες των Ηγεμονιών δεν βοήθησαν υλικά και δεν προχωρούσε η στρατολόγηση.
• Ο Τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση και επέτρεψε την είσοδο τουρκικού στρατού στις ηγεμονίες για την καταστολή της.
• Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αναγκάστηκε να αφορίσει τους επαναστάτες, μετά από εντολή και πίεση του σουλτάνου.
• Ο τοπικός ηγέτης Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και εκτελέστηκε με εντολή της Φιλικής Εταιρείας.

Το τέλος της επανάστασης στις Ηγεμονίες:

Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στο Δραγατσάνι (7 Ιουνίου 1821), όπου και διακρίθηκε ο Ιερός Λόχος (μια μονάδα από εθελοντές σπουδαστές). Δυστυχώς όμως ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι ο Υψηλάντης συνελήφθη στην Αυστρία και έτσι η επανάσταση απέτυχε.

ΑΣΚΗΣΗ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ

https://youtu.be/X2PlaWmfcxg?si=d42DzWr0hnp_8GrE

https://youtu.be/VxJditu_lE8?si=zLz2ZnVV18uZvvtL

https://youtu.be/MEEh7T_1R2Q?si=ncCIi453AJl74oV2

https://youtu.be/4-q16oX5xMM?si=yRAHuCa_3L-khnNO

https://youtu.be/-aGQDldTteI?si=kZ_Lc603NWznatmF

Διαφωτισμός: Τι είναι, που εμφανίστηκε, ποιες οι βασικές θέσεις, ποια η σχέση του με την πολιτική;

Πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία του τέλους του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Η απόρριψη κάθε αυθεντίας, η κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης, η αποδοχή της λογικής ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου και η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς ήταν θέσεις που διαμορφώσαν βαθμιαία ένα κίνημα που ονομάστηκε Διαφωτισμός. Σημαντικότεροι εκπρόσωποι ήταν οι: Λοκ, Νεύτων, Βολταίρος, Μοντεσκιέ, Καντ, Ντιντερό

2) Τι είναι το κοινωνικό συμβόλαιο;

Διατυπώθηκε από τον Τζον Λοκ. Σύμφωνα με αυτή, τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους, προκειμένου να συμβιώσουν, και το κράτος εγγυήθηκε αυτή τη συμφωνία, το κοινωνικό συμβόλαιο. Αν το κράτος παραβεί τους όρους αυτού του κοινωνικού συμβολαίου και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα της αντίστασης.

3) Τι είναι η Εγκυκλοπαίδεια;

Oι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα συλλογικό έργο 33 τόμων. Σε αυτό οι διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες γνώσεις, καθώς και τις νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα θέματα. Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι διαφωτιστές Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ.

4) Ποια αποτίμηση μπορούμε να κάνουμε για την Γαλλική επανάσταση και την εποχή του Ναπολέοντα;

Η περίοδος 1789-1815 αποτελεί τομή στην ευρωπαϊκή αλλά και στην παγκόσμια ιστορία. Στη διάρκειά της:

– Η αστική τάξη της Γαλλίας κατέλαβε την εξουσία, δείχνοντας τον δρόμο και στις άλλες της Ευρώπης.

– Η φιλελεύθερη οικονομία, η οικονομία της ελεύθερης αγοράς, κέρδισαν έδαφος.

– Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα και, σε ένα βαθμό, δικαιώθηκαν.

– Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

– Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι τα όρια του έθνους και του κράτους πρέπει να συμπίπτουν. 

– Η εκκλησία διαχωρίστηκε, για πρώτη φορά στη νεότερη εποχή, από το κράτος.

– Τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου καταργήθηκαν.

– Ο λαός αναδείχτηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

– Αναπτύχθηκαν ή αναδύθηκαν ιδέες και κινήματα που σφράγισαν την παγκόσμια ιστορία.

5) Φαναριώτες, προεστοί, κλέφτες, αρματολοί: Τι ήταν;

Φαναριώτες (Έλληνες από παλιές αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι), μάθαιναν ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και πολλοί από αυτούς σταδιοδρομούσαν στην οθωμανική διοίκηση. Καταλάμβαναν, συχνά, υψηλές θέσεις στο οθωμανικό κράτος.

Οι προεστοί διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες, συγκέντρωναν τους φόρους από τους Έλληνες και τους απέδιδαν στην οθωμανική διοίκηση. Είχαν αποκτήσει πολιτική εμπειρία και μεγάλες περιουσίες.

Οι κλέφτες ήταν αγρότες που αναγκάζονταν ή επέλεγαν να καταφύγουν στα βουνά όπου για να επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία.

Οι αρματολοί ανήκαν σε ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

6) Τι ήταν ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός; Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποί του;

Κίνημα που διαμορφώθηκε γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα επιδιώκοντας τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων, αποσκοπούσε στην ιδεολογική προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία. Βασικοί εκπρόσωποιήταν ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής.

7) Φιλική εταιρεία: Ιδρυτές, τόπος, χρόνος, σκοπός, ηγεσία, δυσκολίες που αντιμετώπισε;

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας με σκοπό την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας υπήρξαν οι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ, Εμμανουήλ Ξάνθος και Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Δυσκολίες: ο ελληνισμός ήταν διάσπαρτος, διατήρηση μυστικότητα, δισταγμοί των Ελλήνων. Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας, η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και αφηνόταν, σκόπιμα, να εννοηθεί ότι αποτελούνταν από ισχυρά πρόσωπα. Τελικά, η ηγεσία ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Yψηλάντη

8) Για ποιους λόγους θεωρήθηκε σκόπιμο η επανάσταση του 1821 να ξεκινήσει από τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες; 

Δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, λίγο βορειότερα βρισκόταν ρωσικός στρατός, που υπήρχε ελπίδα ότι θα βοηθούσε, προσεγγίστηκαν διάφοροι βαλκάνιοι ηγέτες για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή τους στην επανάσταση.

9) Τι γνωρίζετε για την Γ΄Εθνοσυνέλευση;

1826 στην Επίδαυρο, αλλά διαλύθηκε σχεδόν αμέσως, όταν έγινε γνωστή η πτώση του Μεσολογγίου. Συγκλήθηκε ξανά, την άνοιξη του 1827, στην Τροιζήνα, όπου και εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια με θητεία επτά ετών. Τέλος, ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος, που βασιζόταν στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών και ήταν το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του.

10) Φιλελληνισμός: Ορισμός, αιτίες ανάπτυξης, προσφορά

Κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες. Ευνοήθηκε, επίσης, από τον θαυμασμό των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον αποτροπιασμό για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων, αλλά και από τη συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες. Ο φιλελληνισμός πρόσφερε ενίσχυση τόσο οικονομική (χρήματα, εφόδια) όσο και ηθική (ποικίλες εκδηλώσεις συμπαράστασης). Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους φιλέλληνες που συμμετείχαν προσωπικά στον Αγώνα και στις προσπάθειες συγκρότησης κράτους. (λόρδο; Μπάιρον)

11) Τι ονομάστηκε βιομηχανική επανάσταση και τι καπιταλισμός (ή οικονομικός φιλελευθερισμός);

Οι πρώτες βιομηχανίες (εκβιομηχάνιση) δημιουργήθηκαν στη Μ. Βρετανία γύρω στα 1750-1780. Κύρια γνωρίσματα ήταν η εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων (κυρίως της ατμομηχανής) που περιόριζαν τη χειρωνακτική εργασία, η αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας (κυρίως του άνθρακα, του καύσιμου των ατμομηχανών), η εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία, η συγκέντρωση των εργαζομένων στα εργοστάσια (βιομηχανικό σύστημα) και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Κύριοι πόλοι εκβιομηχάνισης ήταν η υφαντουργία και η μεταλλουργία. Η μετάβαση από την αγροτική-χειροτεχνική οικονομία στη βιομηχανική οικονομία έφερε οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές οι οποίες ονομάστηκαν βιομηχανική επανάσταση. 

12) Ποια μέτρα πήρε ως Κυβερνήτης της Ελλάδας ο Καποδίστριας για: α)το πολίτευμα και τη διοίκηση, β)τις ένοπλες δυνάμεις, γ) την οικονομία, δ) την εκπαίδευση 

Πολίτευμα και διοίκηση: ανέστειλε την ισχύ του συντάγματος της Τροιζήνας και συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες. 

Ένοπλες δυνάμεις: συγκρότηση τακτικών ενόπλων δυνάμεων. Ιδρύθηκε ο Λόχος των Ευελπίδων, πρόδρομος της σημερινής Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Παράλληλα, καταπολεμήθηκε η πειρατεία χάρη και στη δράση του Ανδρέα Μιαούλη.

Οικονομία: σχημάτισε ένα πρώτο κρατικό ταμείο, ίδρυση τράπεζας και κοπή νομίσματος, του φοίνικα, αυστηρή λιτότητα στις δημόσιες δαπάνες, εκσυγχρονισμός γεωργίας.

Εκπαίδευση: Ίδρυσε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, το Πρότυπον Σχολείον, το Κεντρικόν Σχολείον, το Πρότυπον Αγροκήπιον (γεωργική σχολή). 

13) Τι γνωρίζετε για την αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια;

Η επιλογή του Καποδίστρια να συγκροτήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος, προκάλεσε αντιδράσεις. Πρόκριτοι, πλούσιοι πλοιοκτήτες, Φαναριώτες και φιλελεύθεροι διανοούμενοι δυσαρεστήθηκαν. Σημειώθηκαν εξεγέρσεις. Η Ύδρα έγινε κέντρο της αντιπολίτευσης. Τελικά ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο