Μάθημα : Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου
Κωδικός : 2904080215
2904080215 - ΕΙΡΗΝΗ ΛΕΖΠΟΥΡΙΔΟΥ
Περιγραφή Μαθήματος

Η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει ως στόχο να προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να γνωρίσουν τη γλώσσα στην οποία γράφτηκαν έργα που θεμελίωσαν τον πνευματικό πολιτισμό της ανθρωπότητας. Επιπρόσθετα, θα αντιληφθούν πως η γλώσσα που ομιλείται σήμερα είναι ο κατ' ευθείαν απόγονος εκείνης της μορφής της ελληνικής γλώσσας που μιλιόταν εδώ στον ίδιο χώρο πριν από τουλάχιστον 2.500 χρόνια. Με κάποια έκπληξη ίσως θα διαπιστώσουν ότι σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούνται τότε και τώρα οι ίδιες λέξεις με την ίδια ή διαφορετική σημασία. Αυτή η παρακολούθηση των σημασιών των λέξεων και της χρήσης τους μέσα στο πέρασμα του χρόνου αποτελεί ασφαλώς μια γοητευτική "εξερεύνηση", η οποία θα κάνει τους μαθητές να αντιληφθούν καλύτερα την εξέλιξη της γλώσσας μας και να αποκτήσουν καλύτερη γνώση γι' αυτήν.
-
Μαθησιακοί στόχοι
Με τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας επιδιώκεται οι µαθητές:
να εξοικειωθούν βαθµιαία µε τον αρχαίο ελληνικό λόγο συνολικά, τόσο στο επίπεδο του συστήµατος της γλώσσας,
όσο και στο λεξιλογικό-σηµασιολογικό και στο επίπεδο της γλωσσικής κατανόησης κειµένου,
να γνωρίσουν στοιχειώδη και βασικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χωρίς επέκταση σε λεπτοµέρειες,
ώστε να εξοικειωθούν µε τις ιδιοτυπίες της και να µπορούν να διακρίνουν τις αντιστοιχίες µε τη νέα ελληνική,
να συνειδητοποιήσουν ότι η νέα ελληνική έχει τις ρίζες της στην αρχαία και αποτελεί εξέλιξη και συνέχειά της,
να εξοικειωθούν µε κείµενα της αρχαίας ελληνικής, κλασικά και µεταγενέστερα, της αττικής διαλέκτου, και να
ασκηθούν στη γλωσσική κατανόησή τους µε τη βοήθεια πάντοτε ενός κατάλληλου γλωσσικού υποµνηµατισµού, χωρίς
να επιδιώκεται βαθύτερη ερµηνεία τους.Μέθοδοι διδασκαλίας
Η µέθοδος διδασκαλίας, για να επικοινωνήσουν οι µαθητές µε την πνευµατική δηµιουργία των αρχαίων ελλήνων
συγγραφέων, είναι :-να ασκείται η ικανότητα για κριτική αφοµοίωση και αξιολογική αποτίµηση των γνώσεων,
-να διευκολύνονται οι µαθητές να ανακαλύψουν τους τρόπους/δρόµους για να φθάσουν σε προσωπική επικοινωνία
µε τα κείµενα και σε αισθητική απόλαυση του περιεχοµένου τους,
-να ασκηθούν να ερµηνεύουν τα αρχαία κείµενα µέσα στο κοινωνικό-πολιτικό και πολιτισµικό πλαίσιο της εποχής
τους και στη συνέχεια να επιχειρείται διαχρονική εκτίµησή τους, ώστε να αποφεύγονται ανεπίτρεπτοι αναχρονισµοί,
-να στηρίζεται η επικοινωνία των µαθητών µε το κείµενο στο ‘τι’, δηλ. στην ουσία του περιεχοµένου, και στο ‘πώς’,
δηλ. στην καλλιτεχνική µορφή, και µάλιστα στη σύζευξή τους,
-να προσαρµόζεται συνεχώς στις απαιτήσεις της κάθε διδακτικής ενότητας κρατώντας το νήµα των διδακτικών
στόχων, που οδηγεί µε ασφάλεια προς την επίτευξη του τελικού σκοπού.Η οργάνωση της γλωσσικής διδασκαλίας στηρίζεται σε µια πλατειά αντίληψη για τη γλώσσα, που υπαγορεύει µια
συνολική και πολυεπίπεδη προσέγγιση του αρχαιοελληνικού λόγου. Σύµφωνα µε αυτή επιδιώκεται να γνωρίσει ο
µαθητής ικανοποιητικά τα βασικά στοιχεία της αρχαίας ελληνικής, µε παράλληλη άσκηση σε τρία επίπεδα:
στο επίπεδο του γλωσσικού συστήµατος (γραµµατικής και συντακτικού)
στο σηµασιολογικό επίπεδο (λεξιλόγιο)
στο επίπεδο της πρόσληψης του κειµένου (οργανωµένος λόγος).
Οι στόχοι αυτοί εξυπηρετούνται ευχερέστερα µέσω µιας διαθεµατικού τύπου προσέγγισης του κειµένου, που το
εντάσσει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς και σύνδεσης µε άλλα προσφερόµενα για τον σκοπό αυτό γνωστικά
αντικείµενα.
Αξιοποιώντας αναλογικά την εµπειρία από τη διδασκαλία των οµιλούµενων γλωσσών, δε διδάσκουµε τα γλωσσικά
στοιχεία αυτόνοµα και ανεξάρτητα από το γλωσσικό τους περιβάλλον (παρά µόνο προς στιγµήν), αλλά ενταγµένα σε
συγκεκριµένη µονάδα του λόγου (πρόταση, παράγραφο, µικροκείµενο).
Η διδασκαλία γραµµατικής και συντακτικού προχωρεί παράλληλα και συνδυαστικά, ώστε µαζί µε το σχηµατισµό
ενός γραµµατικού τύπου να συνειδητοποιείται και η συντακτική λειτουργία του.
Η διδασκαλία προχωρεί από τα συχνότερα και απλούστερα φαινόµενα προς τα σπανιότερα και δυσκολότερα,
κατά σπειροειδή διάταξη της ύλης. Είναι όµως ανάγκη να εξοικειωθούν οι µαθητές από την αρχή µε ιδιαίτερους
σχηµατισµούς της αρχαίας ελληνικής (δοτική πτώση, απαρέµφατο, µετοχή, τόνοι, πνεύµατα, αύξηση, αναδιπλασιασµός
κ.ά.), για να µπορούν να κατανοούν κείµενα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα.
Ιδιαίτερα αξιοποιείται η γνώση των βασικών γραµµατικών/συντακτικών κατηγοριών της νέας ελληνικής για τη
διδασκαλία των αντίστοιχων της αρχαίας. Η πορεία αυτή από τη συγχρονία στη διαχρονία, και όχι αντίστροφα, είναι
αποτελεσµατικότερη και ασφαλέστερη.
Στο σηµασιολογικό επίπεδο, µε την αναλυτική διδασκαλία του ετυµολογικού της αρχαίας ελληνικής, επιδιώκεται
συστηµατικά η ετυµολογική σύνδεση της νέας µε την αρχαία ελληνική και ο σχηµατισµός οικογενειών ετυµολογικά
συγγενών λέξεων µε προοπτική να συνειδητοποιηθεί η σηµασία των λέξεων και να διευρυνθεί ο γλωσσικός ορίζοντας
των µαθητών
Τέλος, η συνολική µύηση των µαθητών στον αρχαίο λόγο συνδυάζεται πάντοτε µε την άσκησή τους στη γλωσσική
κατανόηση απλών κειµένων. ∆εδοµένου ότι το νόηµα δε βρίσκεται στη µεµονωµένη λέξη ή φράση, στρέφουµε
συστηµατικά την προσοχή των µαθητών όχι σε ανεξάρτητες λέξεις ή τύπους αλλά σε οργανωµένο λόγο και τους
ασκούµε στη γλωσσική κατανόησή του.
Η πρωτοβάθµια αυτή κατανόηση συµπληρώνεται και ολοκληρώνεται µε τη µετάφραση, η οποία είναι σύνθετη
πνευµατική/γλωσσική άσκηση, κατά την οποία δεν µεταγλωττίζεται τυπικά το αρχαίο κείµενο, αλλά αναζητούνται οι
νοηµατικά ισοδύναµες εκφράσεις της νέας ελληνικής, για να αποδώσει το νόηµα και το χρώµα του αρχαίου λόγου.
Γενικά, µολονότι είναι σαφής ο σκοπός της γλωσσικής διδασκαλίας, να κατακτήσουν οι µαθητές το εκφραστικό
όργανο των αρχαίων ελλήνων, όλα τα στοιχεία του γλωσσικού υλικού (φράσεις, λέξεις, δοµές, κείµενα) προσφέρονται
µε ποικίλη εικαστική και πολιτιστική στήριξη, ώστε να παραπέµπουν στον αρχαιοελληνικό κόσµο και πολιτισµό και να
προσελκύεται έτσι το ενδιαφέρον των µαθητών και για τον αρχαιοελληνικό λόγο, φορέα αυτού του πολιτισµού.
Επιπλέον, από το αρχαίο ελληνικό κείµενο ξεκινούν γέφυρες επικοινωνίας προς άλλα πεδία γνώσης, οι οποίες
αναδεικνύουν τον πλούτο του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού και τη λειτουργικότητα πολλών στοιχείων του ως προς την
κατανόηση του ανθρώπινου πολιτισµού γενικά.Μέθοδοι αξιολόγησης
Γενικά, ο τρόπος αξιολόγησης του µαθήµατος, µέσα στο σχολείο, πρέπει να στοχεύει στην αποτίµηση της
προσωπικής στάσης των µαθητών απέναντι στα κείµενα, της επικοινωνίας τους µε τα περιεχόµενα και τα
συµφραζόµενα των κειµένων, της κριτικής τοποθέτησής τους απέναντι σε τιθέµενα ερωτήµατα αλλά και της
αρχαιογνωσίας τους και του βαθµού κατάκτησης της γλώσσας.
Αναλυτικότερα:
οι ερωτήσεις αξιολόγησης βρίσκονται σε αντιστοιχία µε τους διδακτικούς στόχους και τη µέθοδο διδασκαλίας και
εντάσσονται οργανικά στη διδακτική διαδικασία την οποία ανατροφοδοτούν, ώστε να είναι αποτελεσµατικότερη
στο µάθηµα της Α.Ε. Γρ., δεδοµένου ότι ένα λογοτεχνικό κείµενο επιδέχεται πολλαπλές ερµηνευτικές αναγνώσεις
και διδακτικές προσεγγίσεις, χρησιµοποιείται ποικιλία ερωτήσεων
η ποικιλία και η διαβάθµιση των ερωτήσεων επιτρέπει τον ευρύτερο και ουσιαστικότερο έλεγχο των
αποτελεσµάτων της διδασκαλίας µε βάση τις αποκτηθείσες γνώσεις των µαθητών
η συγκέντρωση και επεξεργασία του υλικού για την εκπόνηση θεµατικών και συνθετικών δηµιουργικών εργασιών
συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας των διδακτικών ενοτήτων, οι οποίες αναφέρονται σ’ αυτές
στους µαθητές ανατίθενται διαθεµατικού τύπου εργασίες, οι οποίες αφορµώνται από το κείµενο και το συσχετίζουν
µε άλλα γνωστικά αντικείµενα αναδεικνύοντας ενδιαφέρουσες πτυχές τους.
Ειδικότερα κατά διδακτική δραστηριότητα, ενδείκνυται να χρησιµοποιηθούν οι ακόλουθοι τρόποι αξιολόγησης:Για τον έλεγχο της γλωσσικής κατάρτισης των µαθητών του Γυµνασίου οι ερωτήσεις-ασκήσεις αξιολόγησης πρέπει
να καλύπτουν όλα τα επίπεδα της γλωσσικής διδασκαλίας, δηλαδή τη γνώση γραµµατικής και συντακτικού, την
κατάκτηση του λεξιλογίου και την ικανότητα κατανόησης κειµένου. Έτσι απαιτούνται τρεις κατηγορίες ασκήσεων:
α) Για τη γνώση της γραµµατικής και του συντακτικού, αντικειµενικού τύπου:− πολλαπλής επιλογής διαφόρων τύπων, συµπλήρωσης κενών – αντιστοίχισης, διάζευξης κ.ά.
-- µετασχηµατισµού φράσεων ή ολόκληρων προτάσεων (από τον ένα αριθµό στον άλλο)β) Για την κατάκτηση του σηµασιολογικού επιπέδου της γλώσσας:
−αναγνώρισης της σηµασίας των λέξεων από τα συµφραζόµενα
−κυριολεξίας ή µεταφορικής χρήσης της κατάλληλης λέξης σε προτάσεις που κατασκευάζουν οι µαθητές ή που τους
δίνονται
−αντιστοίχισης λέξεων ως προς τη σηµασία ή το γραµµατικό τύπο
--ετυµολογίας: δηµιουργίας οικογενειών οµόρριζων λέξεων, παραγωγής, σύνθεσης ή ανάλυσης λέξεων στα
94 συνθετικά τους µέρηγ) Για την κατανόηση του περιεχοµένου των κειµένων:
−ανοικτού ή κλειστού τύπου, κατά περίπτωση, που απαιτούν µια προσωπική στάση ή εκτίµηση του µαθητή για το
θέµα του κειµένου, τη δράση ή τη στάση των προσώπων και τα περιγραφόµενα στοιχεία (σε όλες τις τάξεις)
−ανάγνωσης σύντοµων παράλληλων κειµένων του ίδιου ή άλλων συγγραφέων για απλές επισηµάνσεις, ανάλογες
µε την ηλικία των µαθητών και συµβατές µε τους σκοπούς της γλωσσικής διδασκαλίας.Διδάσκοντες
Διδάσκουσα : Ειρήνη Λεζπουρίδου ΠΕ 02
Περιεχόμενο μαθήματος
Γ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ - ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΕΔΙΑ
Προκειμένου να υπηρετηθούν οι σκοποί, οι στόχοι και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα, το περιεχόμενο του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας περιλαμβάνει τα εξής:
Τα κείμενα μελετώνται σε τέσσερα Θεματικά Πεδία, καθένα από τα οποία περιλαμβάνει επιμέρους Θεματικές Ενότητες ως εξής:
- Κείμενο και περικείμενο
1.1. Η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του κειμένου.
1.2. Ο χώρος και ο χρόνος ένταξης του κειμένου.
- Το κείμενο ως περιεχόμενο
2.1. Πραγματικά στοιχεία του κειμένου: Πραγματολογικά (βιογραφικά, ιστορικά, γεωγραφικά), Πολιτισμικά (θεσμοί, ήθη, έθιμα, συνήθειες, υλικός πολιτισμός), Ηθικά (στοιχεία χαρακτηριολογικά των προσώπων, εσωτερικά κίνητρα), Νοηματικά/Ιδεολογικά (κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά της εποχής).
2.2. Αισθητικά στοιχεία του κειμένου: Υφολογικά χαρακτηριστικά.
2.3. Συνοχή και συνεκτικότητα του κειμένου.
- Το κείμενο ως μορφή
3.1. Το λεξιλόγιο του κειμένου: Σημασία των λέξεων (συμβατική χρήση, επικοινωνιακή χρήση, εύρυνση, στένωση, παγιωμένες εκφράσεις), Μορφολογικά χαρακτηριστικά των λέξεων (ορθογραφία, τόνοι, πνεύματα, ετυμολογία, σύνθεση), Σημασιολογικές σχέσεις των λέξεων (συνωνυμία, αντωνυμία, λεξιλογικές οικογένειες, ομοηχία, ομοηχία και ομογραφία).
3.2. Γραμματικά φαινόμενα: Φθόγγοι - γράμματα, τα μέρη του λόγου, το άρθρο, οι πτώσεις, ουσιαστικά α’, β’, γ’ κλίσης, τα ουσιαστικά ἡ γυνή, ὁ παīς επίθετα β’ και γ’ κλίσης, τα επίθετα πολύς - μέγας, παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων, παρεπόμενα του ρήματος - απαρέμφατο - μετοχή, αύξηση, αναδιπλασιασμός, ενεργητική και μέση φωνή βαρύτονων ρημάτων, αόριστος β’, παθητικοί χρόνοι (μέλλοντας - αόριστος), ενεργητική φωνή του ρήματος εἰμί, προσωπικές αντωνυμίες, δεικτικές αντωνυμίες, ερωτηματικές αντωνυμίες, οριστική - επαναληπτική αντωνυμία, αναφορικές αντωνυμίες, αόριστες αντωνυμίες.
3.3. Συντακτικά φαινόμενα: Η πρόταση, είδη των προτάσεων, κύριοι όροι της πρότασης, συμφωνία ρήματος - υποκειμένου, αττική σύνταξη, κατηγορούμενο, άμεσο και έμμεσο αντικείμενο, διάκριση μετοχών (επιθετική-κατηγορηματική-επιρρηματική), σύνταξη μετοχής - απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία - ετεροπροσωπία), προσδιορισμοί: έννοια, ονοματικοί και επιρρηματικοί προσδιορισμοί, απρόσωπη σύνταξη, ποιητικό αίτιο, παθητική σύνταξη, παρατακτική και υποτακτική σύνδεση των προτάσεων, κύριες και δευτερεύουσες προτάσεις (ονοματικές και επιρρηματικές), τα είδη του μορίου ἂν.
- Το κείμενο ως πεδίο συνάντησης αρχαίου και σύγχρονου κόσμου
4.1. Η απόδοση του αρχαιοελληνικού κειμένου στη νέα ελληνική: Πολλαπλές αποδόσεις, Παραγωγή απόδοσης, Κριτική απόδοσης, Διόρθωση απόδοσης.
4.2. Διεπιστημονική/Διαθεματική προσέγγιση του κειμένου: Αντιπαραβολική προσέγγιση των μορφών της ελληνικής γλώσσας, Ιστορία, Γεωγραφία, Θέατρο, Καλές Τέχνες, Λογοτεχνία, Θετικές Επιστήμες.
4.3. Πολυτροπικότητα: Αξιοποίηση χαρτών, εικόνων, αναπαραστάσεων, σκίτσων, διαγραμματικών απεικονίσεων, φωτογραφιών, αφισών κ.λπ.
4.4. Σύγχρονοι γραμματισμοί: Παραγωγή κειμένου, προφορικού ή/και γραπτού βάσει οδηγιών, Ποικίλες αναγνώσεις του κειμένου (δραματική, επιλεκτική, διακοπτόμενη, συνολική, νοηματική) βάσει οδηγιών, Κριτική ανάγνωση ή/και χρήση του εκπαιδευτικού υλικού (πηγές, παράλληλα κείμενα, πολυτροπικό υλικό, βιβλία αναφοράς), Δημιουργική παραγωγή κειμένου βάσει οδηγιών, Αξιοποίηση ψηφιακών τεχνολογιών, Μετασχηματισμός κειμένου βάσει κριτηρίων και οδηγιών, Αισθητική καλλιέργεια.
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Βιβλίο του µαθητή
- Βιβλίο καθηγητή
- Βιβλία αναφοράς : Γραµµατική και Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής για
σχολική χρήση, Συνοπτική Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραµµατείας. - Συµπληρωµατικό διδακτικό υλικό :CD-ROM, χάρτες, βιντεοταινίες, φωτογραφικό υλικό.
Η 2η ενότητα του σχολικού μας εγχειριδίου περιλαμβάνει :
Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα (Πλάτων, Πρωταγόρας 325c - 326c, ελεύθερη διασκεύη)
Α. Κείμενο
Β. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες;
Γ. Φθόγγοι και γράμματα
Ακολουθεί ένα βοηθητικό διασκεδαστικό βίντεο σχετικά με τη ζωή και την εκπαίδευση των μικρών παιδιών της αρχαίας Αθήνας.
Για την προβολή της ενότητας πατήστε εδώ.
Διδακτικοί στόχοι ενότητας :
1. Να γνωρίσουν τα βασικά στοιχεία της εκπαίδευσης των αρχαίων Αθηναίων και να τα συγκρίνουν με τη δική τους εκπαίδευση σήμερα.
2. Να κατανοήσουν στοιχεία που αφορούν τη γραφή και την προφορά των αρχαίων Ελλήνων, καθώς επίσης και στοιχεία που αφορούν την ιστορία του αλφαβήτου.
Διδακτέα ύλη ενότητας :
- Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχολικού βιβλίου)
-Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Οι μαθητές και μαθήτριες να τη συγκρίνουν με το αρχαίο κείμενο και να διακρίνουν την αναλυτικότητα του ν.ε. λόγου εν σχέσει με τον α.ε. λόγο.
-Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται από τον/την εκπαιδευτικό μερικώς, με την επισήμανση συγκεκριμένων λέξεων που συναντούμε και στη ν.ε. γλώσσα, π.χ. καλός -ή -όν, αἰσχρός -ά -όν κ.λπ
-Οι μαθητές και μαθήτριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου, αξιοποιώντας τις ερωτήσεις της σελ. 16.
- ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
1. Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες
-Απλή αναφορά στο πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες.
2. Φθόγγοι και γράμματα
-Αναλυτική διδασκαλία σε συσχετισμό με τη νεοελληνική γλώσσα.
-Να εξηγηθεί στους/στις μαθητές και μαθήτριες ότι πρόκειται για γλώσσα που είχε εντελώς διαφορετική προφορά από τη σημερινή (προσωδία/μουσικότητα – δυναμική προφορά/τονικότητα).
-Προτείνεται η αναφορά στη διαφορετική προφορά συγκεκριμένων γραμμάτων (η, υ, β, δ, γ, ζ), των διπλών συμφώνων, των μακρών και των βραχέων, των δίχρονων και των διφθόγγων.
-Να εξηγηθεί ότι η ορθογραφία της ν.ε. γλώσσας διατηρείται για ιστορικούς λόγους.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ενότητα πατήστε στο παρακάτω έγγραφο.
Για την παρουσίαση της ενότητας πατήστε στο παρακάτω έγγραφο.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο σχετικά με την ενότητα.
Για την θεωρία των φθόγγων και γραμμάτων πατήστε εδώ.
Για το φύλλο αξιολόγησης της κατανόησης του κειμένου της ενότητα πατήστε εδώ.
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
Όλες...- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -