Μάθημα : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Α1, Α2)
Κωδικός : 1001090300
-
Θεματικές Ενότητες
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a07xm.htm
1. Η αύξηση
Τα ρήματα στην οριστική των ιστορικών χρόνων, δηλ. του παρατατικού, του αορίστου και του υπερσυντελίκου, παίρνουν στην αρχή του θέματος αύξηση, η οποία δηλώνει το παρελθόν. Υπάρχουν δύο είδη αύξησης: η συλλαβική και η χρονική.
| ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο |
ρήματα που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| συλλαβική αύξηση | χρονική αύξηση | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Παρατηρήσεις
1. Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ-, όταν παίρνουν αύξηση, γράφονται με δύο ρ,
π.χ. ῥίπτω → ἔρριπτον.
2. Στα σύνθετα ή παρασύνθετα[1] ρήματα με α΄ συνθετικό πρόθεση, η αύξηση μπαίνει μετά την πρόθεση, π.χ. ἀπάγω → ἀπῆγον, ἐκφέρω → ἐξέφερον, ἐγκωμιάζω → ἐνεκωμίαζον.
2. Οριστική παρατατικού ρήματος εἰμί 
Ο παρατατικός, όπως και στη ν.ε., είναι ο ιστορικός χρόνος που δηλώνει ότι μια πράξη γινόταν διαρκώς ή επανειλημμένα στο παρελθόν.
Το ρ. εἰμί κλίνεται στην οριστική του παρατατικού ως εξής (να συμπληρώσετε τους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών που λείπουν):
| α.ε. | ν.ε. | |
|---|---|---|
| ______________ | ἦ και ἦν | ήμουν |
| ______________ | ἦσθα | ήσουν |
| (οὗτος, αὕτη, τοῦτο) | ἦν | ήταν |
| ______________ | ἦμεν | ήμαστε |
| ______________ | ἦτε | ήσαστε |
| (οὗτοι, αὗται, ταῦτα) | ἦσαν | ήταν |
3. Οριστική παρατατικού και αορίστου ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων
Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε τον σχηματισμό της οριστικής έγκλισης του παρατατικού και του αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων.
Σχηματισμός οριστικής παρατατικού ε.φ.
Σχηματισμός οριστικής αορίστου ε.φ.
Κλίση
| οριστική παρατατικού | οριστική αορίστου | ||
|---|---|---|---|
| α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. |
| ἐ-τόξευ-ον ἐ-τόξευ-ες ἐ-τόξευ-ε ἐ-τοξεύ-ομεν ἐ-τοξεύ-ετε ἐ-τόξευ-ον |
τόξευα τόξευες τόξευε τοξεύαμε τοξεύατε τόξευαν |
ἐ-τόξευ-σ-α ἐ-τόξευ-σ-ας ἐ-τόξευ-σ-ε(ν) ἐ-τοξεύ-σ-αμεν ἐ-τοξεύ-σ-ατε ἐ-τόξευ-σ-αν |
τόξευσα τόξευσες τόξευσε τοξεύσαμε τοξεύσατε τόξευσαν |
Να υπογραμμίσετε στο κείμενο της Ενότητας τα ρήματα που έχουν καταλήξεις παρατατικού και αορίστου ίδιες με αυτές της ν.ε. (π.χ. έδενες, έδεσα).
4. Οριστική αορίστου ενεργητικής φωνής αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
Ισχύουν όσα διδαχτήκατε στην προηγούμενη Ενότητα για τη συγχώνευση του άφωνου χαρακτήρα του ρήματος με τον χρονικό χαρακτήρα -σ- στον μέλλοντα:
χειλικόληκτα: -ψα, π.χ. τρέπ-ω → ἔ-τρεπ-σ-α → ἔτρεψα, βλάπτω → ἔβλαψα.
ουρανικόληκτα: -ξα, π.χ. λήγω → ἔληγ-σ-α → ἔληξα, τάττω → ἔταξα.
οδοντικόληκτα: -σα, π.χ. πείθω → ἔπειθ-σ-α → ἔπεισα.