Μάθημα : ΓΛΩΣΣΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Α1)

Κλίση ουσιαστικών

❏ Ουσιαστικό ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ένα πρόσωπο, ζώο, πράγμα ή μια αφηρημένη έννοια, π.χ. άνθρωπος, δέντρο, μέλισσα, τραπέζι, αγάπη, ελπίδα

✔ Κύρια γνωρίσματα των ουσιαστικών είναι το γένος, ο αριθμός και η πτώση.

✔Τα ουσιαστικά διαφοροποιούνται μορφολογικά (ως προς τις καταλήξεις τους) ανάλογα με το γραμματικό τους γένος σε αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα. Το γραμματικό γένος άλλοτε συμπίπτει με το φυσικό γένος του ουσιαστικού και άλλοτε όχι. Για παράδειγμα, το ουσιαστικό η γυναίκα έχει φυσικό και γραμματικό γένος θηλυκό, ενώ το κορίτσι έχει φυσικό γένος θηλυκό αλλά γραμματικό γένος ουδέτερο.
✔Είναι κλιτά μέρη του λόγου, σχηματίζουν δηλαδή πτώσεις (ονομαστική, γενική, αιτιατική, κλητική) από τις οποίες οι τρεις πρώτες λέγονται βασικές:

• η ονομαστική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα ποιος, ποια, ποιο ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται στην κατάσταση που δηλώνει το ρήμα
• η γενική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τίνος (ποιου, ποιας, ποιου)
• η αιτιατική είναι η πτώση που απαντά στο ερώτημα τι (ποιον, ποια, ποιο)
• η κλητική είναι η πτώση με την οποία καλούμε ή προσφωνούμε κάποιον, κάποια, κάτι.
 
✔ Τα ουσιαστικά, ανάλογα με τον αριθμό των καταλήξεων που παρουσιάζουν στις βασικές τους πτώσεις, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• δικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν δύο διαφορετικές καταλήξεις,
π.χ. ο κανόνας, του κανόνα, τον κανόνα, κανόνα
(εν. αρ.: -ας, -α, πληθ. αρ.: -ες, -ων)

• τρικατάληκτα, όταν στις βασικές πτώσεις κάθε αριθμού παρουσιάζουν τρεις διαφορετικές καταλήξεις,
π.χ. η έξοδος, της εξόδου, την έξοδο, οι έξοδοι, των εξόδων, τις εξόδους
(εν. αρ.: -ος, -ου, -ο, πληθ. αρ.: -οι, ων, ους).

Παράλληλα, τα ουσιαστικά διακρίνονται σε:

• ισοσύλλαβα, όταν έχουν τον ίδιο αριθμό συλλαβών σε όλες τις πτώσεις,
π.χ. η ελ-πί-δα, της ελ-πί-δας, την ελ-πί-δα, οι ελ-πί-δες, των ελ-πί-δων, τις ελ-πί-δες

• ανισοσύλλαβα (όταν ορισμένες πτώσεις εμφανίζουν μία επιπλέον συλλαβή,
π.χ. το σώ-μα, του σώ-μα-τος, το σώ-μα, τα σώ-μα-τα, των σω-μά-των, τα σώ-μα-τα