Μάθημα : ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ

• Διαφωτισμός: ήταν ένα φιλοσοφικό κίνημα που έδινε στην ανθρώπινη λογική την πρωτοκαθεδρία σε αντίθεση με το κύρος της αυθεντίας που κυριάρχησε κατά τον Μεσαίωνα.

Διαφωτισμός και θρησκεία

• Ο Διαφωτισμός άσκησε αυστηρή κριτική στον θρησκευτικό φανατισμό και στην εκκλησιαστική αυθεντία που υπήρχε τότε.
• Σε πολλές περιπτώσεις οι Διαφωτιστές χαρακτηρίστηκαν ως άθεοι.

Διαφωτισμός και κοινωνία

• Ο Διαφωτισμός μίλησε για ισότητα στη μόρφωση, για ανθρώπινη μεταχείριση των φυλακισμένων και για κατάργηση της δουλείας, τα οποία επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη της εποχής.

Διαφωτισμός και οικονομία

• Οικονομικός φιλελευθερισμός: οι Διαφωτιστές απέρριπταν την κρατική παρέμβαση στην οικονομική ζωή και αναγνώριζαν στους πολίτες το δικαίωμα της οικονομικής ελευθερίας.
• Κύριος εκπρόσωπος: Άνταμ Σμιθ.
• Οι Διαφωτιστές πίστευαν στην ελευθερία στην παραγωγή και στη διακίνηση προϊόντων.

Διαφωτισμός και πολιτική ζωή

• Μοντεσκιέ: ανάγκη για διάκριση των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική
• Ρουσσώ.
• Εγκυκλοπαιδιστές.

Η πιο άμεση και εμφανής συνέπεια του Διαφωτισμού ήταν η Γαλλική Επανάσταση του 1789.                                                                                                 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιο πολίτευμα συναντάμε σε όλα σχεδόν τα ευρωπαϊκά κράτη το 17ο και
18ο αιώνα ;

2. Τι ήταν ο Διαφωτισμός και ποιες ήταν οι βασικές του θέσεις;

3. Που και πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά το κίνημα του Διαφωτισμού:

4. Να αναφέρετε 3 διανοούμενους που θεωρούνται πρόδρομοι του
Διαφωτισμού.

5. Ποιες πολιτικές θεωρίες διατυπώθηκαν την περίοδο του Διαφωτισμού και
ποιοι ήταν οι κυριότεροι υποστηρικτές τους;

6. Τι υποστηρίζει η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου και ποιοι ήταν οι
κυριότεροι εκπρόσωποί της;

7. Ποια είδη εξουσίας πρέπει να υπάρχουν σε ένα κράτος και ποιοι φορείς (ή
σώματα) πρέπει να τις ασκούν, σύμφωνα με το Μοντεσκιέ;

8. Τι εννοούμε με τον όρο  φωτισμένη δεσποτεία ;

9. Ποια ήταν η άποψη του Ζ. Ζ. Ρουσό για την εκπαίδευση και σε ποιο έργο
την διατυπώνει;

10. Για ποιο έργο τους έγιναν γνωστοί οι διαφωτιστές
Ντιντερό και Ντ΄ Αλαμπέρ;

Ασκήσεις
1. Κάθε στοιχείο της Στήλης Α αντιστοιχεί με ένα στοιχείο της Στήλης Β. Να γράψετε τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα από τον καθένα το γράμμα της Στήλης Β που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
Προσοχή: Στη Στήλη Β περισσεύει (1) στοιχείο.
ΣΤΗΛΗ Α                                                                   ΣΤΗΛΗ Β
1. Μοντεσκιέ                                                        (α) Πατέρας του οικονομ φιλελευθερισμού
2. Ντιντερό                                                          (β) Αναγνώρισε το δικαίωμα του λαο επανάσταση εναντίον της τυραννίας
3. Άνταμ Σμιθ                                                       (γ) Διέκρινε τις τρεις εξουσίες
4.Τζον Λοκ                                                             (δ) Γενική Βούληση
                                                                                 (ε) Πρωτεργάτης της εγκυκλοπαίδειας

2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι «σωστό» ή «λάθος».
(α) Μια από τις θέσεις των Διαφωτιστών ήταν και το δικαίωμα της
Ανεξιθρησκείας.
(β) Οι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα πολύτομο
συλλογικό έργο.
(γ) Ο Ρουσό υποστήριζε ότι ο δάσκαλος πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία.
(δ) Κύριο χαρακτηριστικό του Διαφωτισμού ήταν η εμπιστοσύνη στον ορθό λόγο.

ΠΗΓΗ

Αντλώντας πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε τεκμηριωμένα στα εξής:

α. Γιατί ο Βολταίρος θεωρεί την πνευματική ανεκτικότητα ως χρέος όλων των ανθρώπων και πώς τεκμηριώνει την άποψή του αυτή;                                                      (μονάδες 13)

β. Ποιο είναι το όφελος, σύμφωνα με τον Βολταίρο, από την ύπαρξη πολλών θρησκειών σε μια χώρα και πώς αυτό συνδέεται με το δικαίωμα της ελευθερίας;                            (μονάδες 12)                                                  

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Τι είναι η ανεξιθρησκία; Είναι ίδιον[1] του ανθρώπου. […] Ας παραβλέπουμε ο ένας του άλλου τις μωρίες[2]- αυτός είναι ο πρώτος νόμος της φύσης. Στις χρηματαγορές του Άμστερνταμ, του Λονδίνου ή της Βομβάης ή της Βασσόρας, ο Πέρσης, ο Ινδός, ο Εβραίος, ο Μωαμεθανός, ο Κινέζος, ο Βραχμάνος, ο Ορθόδοξος, ο Καθολικός, […] εμπορεύονται μεταξύ τους. Όμως ποτέ δεν θα τραβήξει ο ένας στον άλλο μαχαίρι, για να τον πάρει με τη θρησκεία του. […] Αν υπήρχε τρόπος να διαλογιστεί κανείς με συνέπεια πάνω στη θρησκεία […] θα αντιλαμβανόταν πως όλοι μας έχουμε χρέος να ανεχόμαστε ο ένας τις γνώμες του άλλου, γιατί είμαστε όλοι αδύναμοι, ασυνεπείς, ευμετάβολοι, εκτεθειμένοι σε κάθε λογής πλάνες.

Βολταίρου, Ανεξιθρησκία, (λήμμα από το «φιλοσοφικό λεξικό»). Μτφρ. Δ. Θοιβιδόπουλου, Εποχές, 8, Δεκέμβριος 1963. Στο: Ασημομύτης, Β., κ.ά, Θέματα νεότερης και σύγχρονης ιστορίας από τις πηγές, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1997, σ. 26.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Η Αγγλία είναι η χώρα των δογμάτων. Ένας Άγγλος, ως ελεύθερος άνθρωπος, πηγαίνει στον ουρανό από όποιον δρόμο θέλει. Αν υπήρχε στη χώρα αυτή μια θρησκεία, τότε θα υπήρχε ο φόβος του δεσποτισμού. Αν υπήρχαν δύο, θα κινδύνευαν να αλληλοεξοντωθούν. Αλλά υπάρχουν τριάντα και ζουν όλες ειρηνικά και ευτυχείς.

Βολταίρος, Φιλοσοφικές Επιστολές, 1734.

[1] Χαρακτηριστικό γνώρισμα

[2] ανοησίες