Μάθημα : ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Διαφωτισμός: Τι είναι, που εμφανίστηκε, ποιες οι βασικές θέσεις, ποια η σχέση του με την πολιτική;

Πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία του τέλους του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Η απόρριψη κάθε αυθεντίας, η κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης, η αποδοχή της λογικής ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου και η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς ήταν θέσεις που διαμορφώσαν βαθμιαία ένα κίνημα που ονομάστηκε Διαφωτισμός. Σημαντικότεροι εκπρόσωποι ήταν οι: Λοκ, Νεύτων, Βολταίρος, Μοντεσκιέ, Καντ, Ντιντερό

2) Τι είναι το κοινωνικό συμβόλαιο;

Διατυπώθηκε από τον Τζον Λοκ. Σύμφωνα με αυτή, τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους, προκειμένου να συμβιώσουν, και το κράτος εγγυήθηκε αυτή τη συμφωνία, το κοινωνικό συμβόλαιο. Αν το κράτος παραβεί τους όρους αυτού του κοινωνικού συμβολαίου και γίνει τυραννικό, τότε οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα της αντίστασης.

3) Τι είναι η Εγκυκλοπαίδεια;

Oι ιδέες του Διαφωτισμού συνοψίστηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα συλλογικό έργο 33 τόμων. Σε αυτό οι διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες γνώσεις, καθώς και τις νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα θέματα. Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι διαφωτιστές Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ.

4) Ποια αποτίμηση μπορούμε να κάνουμε για την Γαλλική επανάσταση και την εποχή του Ναπολέοντα;

Η περίοδος 1789-1815 αποτελεί τομή στην ευρωπαϊκή αλλά και στην παγκόσμια ιστορία. Στη διάρκειά της:

– Η αστική τάξη της Γαλλίας κατέλαβε την εξουσία, δείχνοντας τον δρόμο και στις άλλες της Ευρώπης.

– Η φιλελεύθερη οικονομία, η οικονομία της ελεύθερης αγοράς, κέρδισαν έδαφος.

– Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα και, σε ένα βαθμό, δικαιώθηκαν.

– Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.

– Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι τα όρια του έθνους και του κράτους πρέπει να συμπίπτουν. 

– Η εκκλησία διαχωρίστηκε, για πρώτη φορά στη νεότερη εποχή, από το κράτος.

– Τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου καταργήθηκαν.

– Ο λαός αναδείχτηκε σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας.

– Αναπτύχθηκαν ή αναδύθηκαν ιδέες και κινήματα που σφράγισαν την παγκόσμια ιστορία.

5) Φαναριώτες, προεστοί, κλέφτες, αρματολοί: Τι ήταν;

Φαναριώτες (Έλληνες από παλιές αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι), μάθαιναν ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και πολλοί από αυτούς σταδιοδρομούσαν στην οθωμανική διοίκηση. Καταλάμβαναν, συχνά, υψηλές θέσεις στο οθωμανικό κράτος.

Οι προεστοί διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες, συγκέντρωναν τους φόρους από τους Έλληνες και τους απέδιδαν στην οθωμανική διοίκηση. Είχαν αποκτήσει πολιτική εμπειρία και μεγάλες περιουσίες.

Οι κλέφτες ήταν αγρότες που αναγκάζονταν ή επέλεγαν να καταφύγουν στα βουνά όπου για να επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία.

Οι αρματολοί ανήκαν σε ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης.

6) Τι ήταν ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός; Ποιοι ήταν οι κυριότεροι εκπρόσωποί του;

Κίνημα που διαμορφώθηκε γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα επιδιώκοντας τη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών μεταξύ των Ελλήνων, αποσκοπούσε στην ιδεολογική προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία. Βασικοί εκπρόσωποιήταν ο Ρήγας Βελεστινλής και ο Αδαμάντιος Κοραής.

7) Φιλική εταιρεία: Ιδρυτές, τόπος, χρόνος, σκοπός, ηγεσία, δυσκολίες που αντιμετώπισε;

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας με σκοπό την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας υπήρξαν οι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ, Εμμανουήλ Ξάνθος και Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. Δυσκολίες: ο ελληνισμός ήταν διάσπαρτος, διατήρηση μυστικότητα, δισταγμοί των Ελλήνων. Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας, η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και αφηνόταν, σκόπιμα, να εννοηθεί ότι αποτελούνταν από ισχυρά πρόσωπα. Τελικά, η ηγεσία ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Yψηλάντη

8) Για ποιους λόγους θεωρήθηκε σκόπιμο η επανάσταση του 1821 να ξεκινήσει από τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες; 

Δεν υπήρχε τουρκικός στρατός, λίγο βορειότερα βρισκόταν ρωσικός στρατός, που υπήρχε ελπίδα ότι θα βοηθούσε, προσεγγίστηκαν διάφοροι βαλκάνιοι ηγέτες για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή τους στην επανάσταση.

9) Τι γνωρίζετε για την Γ΄Εθνοσυνέλευση;

1826 στην Επίδαυρο, αλλά διαλύθηκε σχεδόν αμέσως, όταν έγινε γνωστή η πτώση του Μεσολογγίου. Συγκλήθηκε ξανά, την άνοιξη του 1827, στην Τροιζήνα, όπου και εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια με θητεία επτά ετών. Τέλος, ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος, που βασιζόταν στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών και ήταν το πιο δημοκρατικό σύνταγμα της εποχής του.

10) Φιλελληνισμός: Ορισμός, αιτίες ανάπτυξης, προσφορά

Κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες. Ευνοήθηκε, επίσης, από τον θαυμασμό των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον αποτροπιασμό για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων, αλλά και από τη συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες. Ο φιλελληνισμός πρόσφερε ενίσχυση τόσο οικονομική (χρήματα, εφόδια) όσο και ηθική (ποικίλες εκδηλώσεις συμπαράστασης). Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους φιλέλληνες που συμμετείχαν προσωπικά στον Αγώνα και στις προσπάθειες συγκρότησης κράτους. (λόρδο; Μπάιρον)

11) Τι ονομάστηκε βιομηχανική επανάσταση και τι καπιταλισμός (ή οικονομικός φιλελευθερισμός);

Οι πρώτες βιομηχανίες (εκβιομηχάνιση) δημιουργήθηκαν στη Μ. Βρετανία γύρω στα 1750-1780. Κύρια γνωρίσματα ήταν η εκτεταμένη χρήση νέων τεχνικών μέσων (κυρίως της ατμομηχανής) που περιόριζαν τη χειρωνακτική εργασία, η αξιοποίηση νέων μορφών ενέργειας (κυρίως του άνθρακα, του καύσιμου των ατμομηχανών), η εφαρμογή καινοτομιών στη μεταλλουργία, η συγκέντρωση των εργαζομένων στα εργοστάσια (βιομηχανικό σύστημα) και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Κύριοι πόλοι εκβιομηχάνισης ήταν η υφαντουργία και η μεταλλουργία. Η μετάβαση από την αγροτική-χειροτεχνική οικονομία στη βιομηχανική οικονομία έφερε οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές αλλαγές οι οποίες ονομάστηκαν βιομηχανική επανάσταση. 

12) Ποια μέτρα πήρε ως Κυβερνήτης της Ελλάδας ο Καποδίστριας για: α)το πολίτευμα και τη διοίκηση, β)τις ένοπλες δυνάμεις, γ) την οικονομία, δ) την εκπαίδευση 

Πολίτευμα και διοίκηση: ανέστειλε την ισχύ του συντάγματος της Τροιζήνας και συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες. 

Ένοπλες δυνάμεις: συγκρότηση τακτικών ενόπλων δυνάμεων. Ιδρύθηκε ο Λόχος των Ευελπίδων, πρόδρομος της σημερινής Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων. Παράλληλα, καταπολεμήθηκε η πειρατεία χάρη και στη δράση του Ανδρέα Μιαούλη.

Οικονομία: σχημάτισε ένα πρώτο κρατικό ταμείο, ίδρυση τράπεζας και κοπή νομίσματος, του φοίνικα, αυστηρή λιτότητα στις δημόσιες δαπάνες, εκσυγχρονισμός γεωργίας.

Εκπαίδευση: Ίδρυσε το Ορφανοτροφείο της Αίγινας, το Πρότυπον Σχολείον, το Κεντρικόν Σχολείον, το Πρότυπον Αγροκήπιον (γεωργική σχολή). 

13) Τι γνωρίζετε για την αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια;

Η επιλογή του Καποδίστρια να συγκροτήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος, προκάλεσε αντιδράσεις. Πρόκριτοι, πλούσιοι πλοιοκτήτες, Φαναριώτες και φιλελεύθεροι διανοούμενοι δυσαρεστήθηκαν. Σημειώθηκαν εξεγέρσεις. Η Ύδρα έγινε κέντρο της αντιπολίτευσης. Τελικά ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο