Μάθημα : ΔΡΑΣΗ -ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Κωδικός : 1701052296

ΔΡΑΣΗ -ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

1701052296  -  ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΙΔΑΚΗ

Ενότητες - Τα πορτρέτα Φαγιούμ

Τα πορτρέτα Φαγιούμ

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ -ΠΡΩ...

Στο βλέμμα των προσώπων του Φαγιούμ, μοιάζει να καίει καντήλι αιώνιας ζωής. 

                                                                                                                        ΑΝΤΡΕ  ΜΑΛΡΟ       

Τα πορτρέτα Φαγιούμ ήταν προσωπογραφίες τις οποίες φιλοτεχνούσαν Έλληνες ζωγράφοι από τον 1ο έως τον 3ο αι. της ύστερης  ελληνιστικής παράδοσης της  Αλεξανδρινής σχολής.
Πρόκειται για νεκρικά πορτρέτα που ανακάλυψε και ανέφερε πρώτος ο Ιταλός Pietro Della Valle  το  1615. Πήραν το όνομά τους από την περιοχή Φαγιούμ μια κοιλάδα πλούσια σε βλάστηση ,60 χιλ. νότια του Καΐρου, στη δυτική όχθη του Νείλου.
Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση των πορτρέτων είναι δύο,η τεχνική της εγκαυστικής και η τεχνική της αυγοτέμπερας .Οι τεχνικές αυτές προέρχονται από την αρχαιοελληνική ζωγραφική παράδοση που συνεχίστηκε στις πρωτοχριστιανικές εγκαυστικές εικόνες που φυλάσσονται σήμερα στη μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά.
Τα πορτρέτα Φαγιούμ θεωρούνται πρόδρομοι των βυζαντινών εικόνων..Η τεχνοτροπία,τα χρώματα, η εκφραστικότητα,συνθέτουν μια αρμονική εικόνα και αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για νεότερους ζωγράφους.
 

Τα Τεχνικά χαρακτηριστικά των πορτρέτων Φαγιούμ

  

Οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για την πραγματοποίηση των πορτρέτων Φαγιούμ είναι δύο, η εγκαυστική και η τέμπερα. Η εγκαυστική τεχνική εμφανίζεται ως η πιο γνωστή για τη ρεαλιστική απεικόνιση και γινόταν με λιωμένο κερί ανακατεμένο με χρώμα που το άπλωναν πάνω στο ξύλο ή το ύφασμα που έπρεπε να ζωγραφιστεί. Το κερί μαζί με το χρώμα εφαρμοζόταν ομοιόμορφα και γρήγορα στη ζωγραφική επιφάνεια και ο καλλιτέχνης έπρεπε να τελειώσει τη βάση του έργου πριν κρυώσει το κερί. Όσον αφορά την τέμπερα, αξίζει να σημειωθεί πως στην ανάμειξη των χρωμάτων χρησιμοποιούνταν και διάφορα συνδετικά υλικά, όπως ζωικές κόλλες, αραβική γόμα, ρητίνες όπως μαστίχα Χίου και ασπράδι ή κρόκος αυγού.


Τα πορτρέτα είχαν διαστάσεις περίπου 35 x 18 cm και το ξύλο που χρησιμοποιούνταν ήταν συνήθως κέδρος, βελανιδιά, πλάτανος αλλά και άλλα είδη όχι πάντα προερχόμενα από την Αίγυπτο. Επιπλέον βασικό χαρακτηριστικό ήταν πώς το ξύλο έπρεπε να αποκτήσει ένα κάπως κυρτό σχήμα ώστε να εφάπτεται στη μούμια.

Η πλειοψηφία των πορτρέτων απεικονίζει νέους ανθρώπους και παιδιά και αυτό οφείλεται πιθανότατα στο ότι ο μέσος όρος ζωής δεν ξεπερνούσε τα 35 χρόνια καθώς και στο ότι η παιδική θνησιμότητα ήταν αρκετά μεγάλη.Τα πορτρέτα ζωγραφίζονται είτε απευθείας επάνω στο νεκρικό σεντόνι είτε επάνω σε λεπτά ξύλινα φύλλα, αρχικώς τετράπλευρα, τα οποία αργότερα κόβονταν για να προσαρμοστούν και να τοποθετηθούν στις μούμιες των νεκρών στο σημείο του προσώπου.

Παρατηρώντας ένα πορτρέτο Φαγιούμ αυτό που θα προσέξουμε είναι η στάση του προσώπου σε τρία τέταρτα, χαρακτηριστικό της ελληνιστικής τέχνης, επιπλέον θα δούμε τα χείλη του απεικονιζόμενου πάντα σφραγισμένα καθώς και περίτεχνα κοσμήματα φιλοτεχνημένα από φύλλα χρυσού. Πολλά πορτρέτα έχουν έκδηλα ρωμαϊκά χαρακτηριστικά που μαρτυρούν το συρμό της εποχής και αυτό που ολοκληρώνει την εικόνα του πορτρέτου και σίγουρα μαγεύει τον παρατηρητή είναι τα μεγάλα και έντονα αιγυπτιακά μάτια που μαγνητίζουν το βλέμμα με την εκφραστικότητα και το βάθος τους.

Πολλοί τα απεικόνισαν βασισμένοι σε καθαρά ελληνιστικά πρότυπα όπως ο Κόντογλου και άλλοι επηρεασμένοι από πιο Ευρωπαϊκά πρότυπα ζωγραφικής όπως ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας. Όλοι τους όμως μας κληροδότησαν έργα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας που παράλληλα μαρτυρούν μια ιστορία αιώνων.
Τα πορτραίτα, εκτός των άλλων, είναι πηγές πληροφοριών για την ενδυμασία αλλά και για τα κοσμήματα των γυναικών της εποχής και της περιοχής. Χαρακτηριστικές χρυσές αλυσίδες στο λαιμό με ή χωρίς πολύτιμους λίθους, σκουλαρίκια αλλά και διαδήματα στολίζουν τις φιγούρες των απεικονιζόμενων γυναικών. Η ενδυμασία, η κόμμωση και άλλα στοιχεία, αν συγκριθούν με προτομές της εποχής, μας επιτρέπουν μια γρήγορη χρονολόγηση τους.
 Tα πορτρέτα του Φαγιούμ, θεωρούνται πρόδρομοι των βυζαντινών εικόνων και αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας για νεότερους ζωγράφους.
Σήμερα, σημαντική συλλογή πορτρέτων Φαγιούμ μπορούμε να θαυμάσουμε στην Ελλάδα ,τόσο στο μουσείο Μπενάκη, στο Κεντρικό κτίριο όσο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, στην αίθουσα Σταθάτου, στη συλλογή με τα αιγυπτιακά εκθέματα.

                                                                                                                        

        Δείτε: http://users.sch.gr/izogakis/ta-portreta-fagioum-ke-i-techniki-tou/

                   https://artic.gr/ta-portreta-tou-fayum/

                    https://www.lifo.gr/team/evrymata/35166