Μάθημα : Μουσική Α' Γυμνασίου 2022-2023

Αγαπητοί μαθητές,

Για αυτή την εβδομάδα επέλεξα να σας μιλήσω για την ''Όπερα''. Η λέξη Όπερα σημαίνει στα ιταλικά ''έργο''. Είναι ένα είδος σκηνικής τέχνης όπου ένα θεατρικό κείμενο --έργο-- αποδίδεται από τους καλλιτέχνες τραγουδιστά, με συνοδεία κυρίως Συμφωνικής Ορχήστρας.

Κάποιοι από εσάς ίσως σκεφτείτε ότι '''ωχ μωρέ δεν είναι του γούστου μου''.. Πιθανόν και να μην είναι όπως δεν ήταν και του δικού μου στην ηλικία σας...

Γνωρίζοντας όμως και αποκτώντας εμπειρία σχετικά με το θέμα αναθεώρησα...Η γνώση μας βοηθά να καταλάβουμε και να απολαύσουμε οτιδήποτε στη ζωή μας..

Η ενότητα επικεντρώνεται στο θέαμα που ονομάζεται Όπερα με απώτερο σκοπό να έχετε τη δυνατότητα να απολαύσετε με τον καλύτερο τρόπο μια τέτοια παράσταση όταν σας δοθεί η ευκαιρία.. 

Στόχος του συγκεκριμένου μαθήματος είναι να εξοικειωθείτε με την έννοια της Όπερας τόσο σε ιστορικά στοιχεία ύπαρξής της όλα αυτά τα χρόνια όσο και σε τεχνικά δόμησης αυτής της σκηνικής μορφής τέχνης..Γνωρίζοντας τα απαιτούμενα θα είστε σε θέση να παρακολουθήσετε με τον καλύτερο τρόπο ένα έργο Όπερας.

Η Όπερα είναι ένα έργο σκηνικής Τέχνης όπου συνδυάζει πολλές μορφές Τέχνης όπως τη μουσική, το δράμα, το χορό, εικαστικές τέχνες κ.α.. Ξεκίνησε ώς ιδέα και υλοποιήθηκε από μια ομάδα ανθρώπων στην Φλωρεντία της Ιταλίας πριν 400 χρόνια σχεδόν (τέλη 15ου-αρχές 16ου αιώνα)..Από τότε μέχρι σήμερα έχουν επέλθει πολλές αλλαγές στη θεματολογία της, στη δομή της, στον τρόπο εν τέλει που παρουσιάζετε σε όλους εμάς..Οι αλλαγές αυτές προσδιορίζονται από πολλούς παράγοντες..Αυτό που πρέπει να κρατήσετε είναι ότι οι αλλαγές αυτές είναι φυσιολογικές και αναγκαίες όσο ο κόσμος προοδεύει και αναπτύσσεται και αφορά όλες τις μορφές Τέχνης που γνωρίζετε.. Όπερες γράφονται ακόμα και σήμερα και μάλλον θα γράφονται για πολλά χρόνια ακόμα μιας και η Όπερα σαν έργο προσφέρει έντονα-ισχυρά συναισθήματα στον ακροατή-θεατή..

Για να παρακολουθήσετε μια όπερα και να ευχαριστηθείτε πρέπει να ακολουθήσετε κάποια βήματα:

Πιο συγκεκριμένα, πριν παρακολουθήσετε μια Όπερα πρέπει να γνωρίζετε καλά την ιστορία του λιμπρέτο. Όπως έχουμε είδη αναφέρει, το λιμπρέτο είναι τα λόγια- η ιστορία- η θεματολογία- το παραμύθι- ο θρύλος που εξιστορεί η Όπερα..Γνωρίζοντας καλά την ιστορία που πραματεύεται μια όπερα, είστε σε θέση να τη δείτε να ξετυλίγεται μπροστά σας όταν παρακολουθείτε ζωντανά και να καταλάβετε όχι μόνο το σημείο που βρίσκεστε στην ιστορία αλλά και την συναισθηματική φόρτιση της κάθε στιγμής-σκηνής.

Όταν μπείτε σε ένα θέατρο για να παρακολουθήσετε ένα έργο Όπερας, θα δείτε ακριβώς μπροστά από τη σκηνή αλλά και χαμηλότερα από αυτήν να κάθονται οι μουσικοί με τα όργανά τους. Στο σημείο αυτό βρίσκεται η Συμφωνική Ορχήστρα- οι δημιουργοί της μουσικής για την όπερα. Συνήθως, φαίνεται μόνο ο μαέστρος της Ορχήστρας στα μάτια των θεατών..Αξίζει να αναφερθώ στο σημείο αυτό στους λυρικούς τραγουδιστές-ηθοποιούς της όπερας που τραγουδούν χωρίς μικρόφωνα με τη συνοδεία της Συμφωνικής Ορχήστρας..Γνωρίζουν να χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τη φωνή τους η οποία φτάνει στα αυτιά όλων των θεατών..

Είδη τραγουδιού που θα συναντήσετε σε μια κυρίως παραδοσιακή όπερα (των προηγούμενων αιώνων και όχι μόνο) είναι το Ρετσιτατίβο και η Άρια. Το Ρετσιτατίβο είναι ο διάλογος που εξιστορεί την ιστορία της όπερας και τη βοηθά να προχωρήσει η πλοκή της ενώ η Άρια είναι συνήθως ένας μονόλογος όπου περιγράφει έντονη συναισθηματική κατάσταση όπως απώλεια, χαρά, αγάπη, μίσος κτλ. Πολλές φορές οι θεατές όταν συγκινηθούν ή γοητευτούν από την ερμηνεία μιας Άριας χειροκροτούν ..Ακόμη μπορεί να ακούσετε ντουέτα και μικρά ή μεγαλύτερα χορωδιακά σύνολα..

Οι φωνές της Όπερας διακρίνονται σε ανδρικές και γυναικείες...

Οι αντρικές φωνές διακρίνονται:

• Βαθύφωνος ή μπάσσος (bass) - καλύπτει τις χαμηλότερες νότες
• Βαρύτονος (baritone) - καλύπτει τις ενδιάμεσες περιοχές
• Τενόρος (tenor) ή οξύφωνος - καλύπτει τις υψηλότερες νότες
• Κόντρα Τενόρος (countertenor) - καλύπτει τις υψηλότερες νότες που μπορεί να φτάσει ανδρική φωνή. Επειδή υπάρχουν μόνο λίγοι κοντρα-τενόροι παγκοσμίως, συχνά οι ρόλοι τους ερμηνεύονται από γυναίκες.

Οι γυναικείες φωνές αντίστοιχα:

• Κοντράλτο (contralto) - καλύπτει τις χαμηλότερες νότες
• Μεσόφωνος ή μέτσο-σοπράνο (mezzo soprano) - καλύπτει τις ενδιάμεσες περιοχές
• Υψίφωνος ή σοπράνο (soprano) - καλύπτει τις υψηλότερες νότες

Στην Ελλάδα είχαμε και έχουμε εξαιρετικούς ερμηνευτές της Όπερας που η φήμη τους φτάνει στα πέρατα του κόσμου.. Θα αναφερθώ σε δύο μόνο που η καταγωγή τους είναι από τη Μεσσηνία:

Τη Μαρία Κάλλας, κορυφαία υψίφωνος παγκόσμιας φήμης όπου έμεινε γνωστή στην υφήλιο ως η ντίβα της όπερας (απεβίωσε το 1977 στο Παρίσι) και τον βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά με σπουδαίες εμφανίσεις σε πολλά θέατρα του κόσμου και βασικό μέλος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής τα τελευταία χρόνια...

Στην Ελλάδα παίζονται όπερες ήδη από τον 18ο αιώνα ενώ Έλληνες συνθέτουν έργα όπερας από τον 19ο αιώνα έως τις μέρες μας..

Στον παρακάτω σύνδεσμο θα παρακολουθήσετε το δεύτερο μέρος της παρουσίασης για την Όπερα.