Μάθημα : Μουσική Γ' Γυμνασίου 2022-2023

Αγαπητοί μαθητές,

η συγκεκριμένη ενότητα θα σας ταξιδέψει από το γκόσπελ στο ροκ.

Θα μάθετε και θα ακούσετε σχετικά μουσικά αποσπάσματα του 20ου αιώνα. Επιπλέον, θα έχετε τη δυνατότητα να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας σε τάσεις-στυλ μουσικής που επηρέασαν τη μουσική του σήμερα.

Το υλικό της ενότητας θα εμπλουτίζετε κάθε εβδομάδα ανάλογα με το περιεχόμενο της συζήτησής μας που θα προκύψει στην ζωντανή τηλεκπαίδευση του μαθήματος.

Καλή συνέχεια!

Ξεκινάμε με το μουσικό ιδίωμα που ονομάζεται μπλουζ ( Blues). Στα αγγλικά, εκτός από το μπλε χρώμα, η λέξη blue χαρακτηρίζει και την κακή ψυχική διάθεση. Λογικό εάν σκεφτούμε την εποχή που δημιουργείται η συγκεκριμένη τάση, τις κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν αλλά και τους πρώτους δημιουργούς του είδους που είναι έγχρωμοι.

Εμφανίζεται μετά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο (1861-1865) μεταξύ των πολιτειών του Βορρά και του Νότου. Οι λόγοι του πολέμου ήταν σε μεγάλο βαθμό οικονομικοί. Βασική αιτία του πολέμου είναι και η δουλεία των αφροαμερικανών που με την επικράτηση του Βορρά στον πόλεμο υπογράφεται η Διακύρηξη της Χειραφέτησης και περίπου 3,5 εκατομμύρια αφροαμερικανοί αποκτούν την ελευθερία τους.

Οι αφροαμερικανοί ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης στα χρόνια της δουλείας. Δημιουργούν τα Σπιρίτουαλς και Work songs τραγούδια. Τα συγκεκριμένα αποτελούν ανάμειξη αφρικανικής μουσικής και μουσική των λευκών. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι αφροαμερικανοί δεν έχουν κανένα δικαίωμα στην διασκέδαση αλλά και έκφραση των συναισθημάτων και επιθυμιών τους. Η μουσική αποτελεί σε μεγάλο βαθμό για τους ίδιους ένα τρόπο διαφυγής από τις δυσκολίες-κακουχίες της καθημερινότητας αλλά και ελπίδα για το μέλλον. Οι έγχρωμοι σκλάβοι (αφροαμερικανοί) εκχριστιανίζονται στο συντριπτικό ποσοστό τους ασπάζοντας κυρίως τον προτεσταντισμό. Τα σπιρίτουαλς και τα worksongs αποτελούν τις ρίζες της μπλουζ μουσικής.

Παρακάτω θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε σχετικές λεπτομέρειες.

Gospel, Spiritual

Κατά το 18ο και 19ο αι., μετακινήθηκαν από την Αφρική στην

Αμερική χιλιάδες άνθρωποι, ως σκλάβοι των Ευρωπαίων αποίκων της Αμερικής. Γι’ αυτούς τους Αφρικανούς η ζωή έγινε ένας

εφιάλτης.

• Πολλοί πέθαιναν στο μακρινό τους ταξίδι με το καράβι. Αυτοί

που επιζούσαν πουλιόνταν σε πλειστηριασμούς και δούλευαν σε

φάρμες και χωράφια στις νότιες πολιτείες των Η.Π.Α.

• Πολλές φορές οικογένειες διαλύονταν.

Όταν οι Αφρικανοί ήρθαν στην Αμερική τον 19ο αι., δανείστηκαν στοιχεία από τη μουσική των λευκών αποίκων και μέσα από την επαφή τους με τα ντόπια ακούσματα, διαμόρφωσαν το δικό τους ιδιαίτερο μουσικό ιδίωμα.

Μέσα από αυτή τη μίξη των πολιτισμών – εκτός από τα βάσανα, τους πόνους και τις πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης – προκύπτει μια νέα κουλτούρα με νέα έθιμα, νέα λατρεία, νέα μουσική.

Στην κοσμική μουσική δημιουργούνται τα blues και στη θρησκευτική μουσική τα gospel και τα spirituals.

Gospel – spirituals

Ήδη από τα πρώτα χρόνια δουλείας των μαύρων στην Αμερική (17ος αιώνας), οι δούλοι τραγουδούσαν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους στις φυτείες, γεγονός που πολλοί ιδιοκτήτες ενθάρρυναν για να αποφεύγονται οι εξεγέρσεις. Τα τραγούδια αυτά ονομάζονται work songs. Η εκτόνωση αυτή μέσα από το τραγούδι, περιλάμβανε και τη χρήση τυμπάνων.

Η λέξη gospel αποτελεί ακριβή μετάφραση της ελληνικής λέξης “ευαγγέλιο”. Το περιεχόμενο των Gospel περιλαμβάνει κείμενα που αναφέρονται στη ζωή και τον λόγο του Ιησού. Φαίνεται πως η προσχώρηση των μαύρων στον χριστιανισμό, έδινε τη μοναδική διέξοδο στο να εκφράζουν τα  καταπιεσμένα τους συναισθήματα και να εκδηλώνονται με το σώμα και τη φωνή τους. Παράλληλα, ταυτίζονταν με τους Ισραηλίτες και τα δεινά που υπέστησαν μέχρι να φτάσουν στη Γη της Επαγγελίας. Η μουσική ήταν ένα μέσο που μπορούσε να προσφέρει λυτρωτική διέξοδο και ελπίδα στους δούλους. Οι νέγροι παρατήρησαν μια μεγάλη ομοιότητα ανάμεσα στη δική τους καταπίεση και την καταπίεση των Εβραίων της Βίβλου. Καθώς από την Αφρική είχαν φέρει το μουσικό ένστικτό τους και τη δυνατότητα να συνθέτουν αυθόρμητα απλές μελωδίες, ήταν φυσικό να εκφράσουν την ελπίδα τους στο Θεό με θρησκευτικά τραγούδια. Τα λόγια σ' αυτές τις μελωδίες είναι συχνά παρμένα από χωρία της Βίβλου, όπου θριαμβεύει τό καλό. Αγαπημένο τους θέμα στα τραγούδια η Έξοδος των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.

Τα spiritual προέκυψαν από την ενθάρρυνση των αφεντικών να τραγουδούν οι σκλάβοι τους ευρωπαϊκούς θρησκευτικούς ύμνους (hymns) . Όπως ήταν φυσικό, οι μαύροι τραγουδούσαν τους ύμνους αυτούς χρησιμοποιώντας τις αφρικανικές τους κλίμακες, με αποτέλεσμα το τραγούδι τους να διαφοροποιείται κατά πολύ από τον τρόπο των Ευρωπαίων. Η αφρικανική αντίληψη ως προς τον τρόπο απόδοσης της ευρωπαϊκής θρησκευτικής μουσικής έγινε γνωστή σαν σπιρίτσιουαλ ( ο όρος spiritual προέρχεται από το spiritual song  από την επιστολή προς Εφέσιους 5:19 «λαλούντες εαυτοίς ψαλμοίς και ύμνοις και ωδαίς πνευματικαίς άδοντες και ψάλλοντες εν τη καρδία υμών τω κυρίω»).

Το χαρακτηριστικό των τραγουδιών αυτών  είναι η προφορική απόδοση στίχων και η επανάληψή τους από τους υπόλοιπους, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα συμμετοχής στο τραγούδι και σε αυτούς που δεν ξέρουν να διαβάζουν.

Αυτός ο τρόπος απόδοσης  έχει τις ρίζες του στην αφρικανική μουσική παράδοση  και οδηγούσε το πλήθος σε κατάσταση ομαδικής έκστασης. Τα παλαμάκια και το χτύπημα των ποδιών στο πάτωμα ήταν η φυσική ρυθμική συνοδεία στο τραγούδι.

Χαρακτηριστικό της μουσικής γκόσπελ είναι οι εκφραστικοί αυτοσχεδιασμοί σε στιλ ρετσιτατίβο (είδος μουσικής απαγγελίας), το μελισματικό τραγούδι και η πληθωρική εκφραστικότητα.

Μέσα στους ναούς, οι πιστοί και οι κήρυκες περιέρχονται σε έκσταση και τραγουδούν, ενώ επιφωνήματα, ευχές και επιδοκιμασίες ακούγονται από το εκκλησίασμα. Οι Πεντηκοστιανές κυρίως εκκλησίες, ακολουθώντας την επιταγή του Ψαλμού 150 της Παλαιάς Διαθήκης "πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον", "εν ψαλτηρίω και κιθάρα", "εν χορδαίς και οργάνω", επέτρεψαν την χρήση μουσικών οργάνων στις εκκλησίες τους, όπως το ντέφι, το πιάνο, το εκκλησιαστικό όργανο, το μπάντζο, η κιθάρα κ.ά.

Επιλέγοντας στο youtube τη λέξη spirituals και worksongs of slavery έχετε τη δυνατότητα να ακούσετε ποικίλα αποσπάσματα από τα συγκεκριμένα μουσικά ιδιώματα.

Blues

Με την ιστορία να θεωρεί ως «πατέρα» του είδους τον John Henry (εργάτης σιδηροδρόμων, ο οποίος έσπαγε πέτρες με το σφυρί), και ως «νονό» του ονόματος τον Mance Lipscomb (Αμερικάνος τραγουδιστής Blues και κιθαρίστας).

Αρχικά, το Blues ήταν απλά μια μουσική πλανόδιων τραγουδοποιών, που σκάρωναν τραγούδια, για να εκτονώσουν τα προβλήματα της περιθωριοποιημένης ζωής τους, της κακομεταχείρισης που υφίσταντο από τα αδίστακτα αφεντικά τους. Αφομοιώνοντας τη γλώσσα και τη θρησκεία των λευκών, αλλά βάζοντας και δικά τους στοιχεία, που πήγαζαν από τις δικές τους παραδόσεις και θρύλους, οι Αφροαμερικάνοι δημιούργησαν ένα παγκόσμιο μουσικό φαινόμενο.

Πατρίδα του Blues θεωρείται το Δέλτα του Μισισιπή. Στις απέραντες φυτείες που απλώνονταν όσο έφτανε το μάτι, το ανθρώπινο δράμα των Αφρικανών σκλάβων και των απογόνων τους γνώρισε την κορύφωση. Άνθρωποι δεμένοι για πάντα με λίγα μέτρα γης, βρήκαν τον τρόπο να «δραπετεύσουν» μέσα από τη μουσική τους. Στο Blues αρκούσε η ψυχή και η μνήμη για ν’ αρχίσει ο τραγουδοποιός να ξετυλίγει τις ιστορίες του.

Μπορείτε να επιλέξετε όποιο τραγούδι μπλουζ θέλετε αφου περιηγηθείτε στο διαδίκτυο. Για τη δομή των μπλουζ τραγουδιών μιλήσαμε στην ζωντανή μας τηλεκπαίδευση. Αφήστε τη μουσική να παίζει και θα ανακαλύψετε πολλά παραπάνω από αυτά που συζητήσαμε.

Στο επόμενό μας μάθημα θα μιλήσουμε για τη Jazz μουσική. Η μπλουζ επηρέασε τη jazz ακολουθώντας τη λογική ότι τίποτα δεν μένει ανεπηρέαστο στον κόσμο μας.

Καλή συνέχεια!