Μάθημα : Φυσική Ε' Τάξη
Κωδικός : 9280095175
-
Θεματικές Ενότητες
-
Ηλεκτρισμός
13/5/25 -
Ήχος
3/4/25 -
Θερμότητα
11/2/25 -
Πεπτικό σύστημα
2/12/24 -
Ενέργεια
5/11/24 -
Υλικά σώματα
19/9/24 -
Εισαγωγή
17/9/24
-
Ηλεκτρισμός
Πεπτικό σύστημα
Πεπτικό σύστημα, δόντια, ισορροπημένη διατροφή.
ΦΕ1: ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Για τη σωστή ανάπτυξη και την καλή υγεία του οργανισμού μας είναι βασικό να φροντίζουμε, ώστε η καθημερινή μας διατροφή να είναι υγιεινή, ισορροπημένη και να περιλαμβάνει στη σωστή ποσότητα όλα τα απαραίτητα στοιχεία. Μελετώντας τη σύσταση των τροφών επιλέγουμε αυτές που θα μας δώσουν χρήσιμα συστατικά και την αναγκαία ενέργεια και καθορίζουμε την ποσότητα που θα καταναλώσουμε.
Στις συσκευασίες των περισσότερων τροφίμων αναγράφονται πληροφορίες για τη σύστασή τους, την ποσότητα των πρωτεϊνών και υδατανθράκων που περιέχονται σε 100 g, την περιεκτικότητα σε λίπος αλλά και την ενέργεια που θα μας δώσει η κατανάλωσή τους. Είναι φανερό ότι πρέπει να αποφεύγουμε τις τροφές των οποίων τα μόρια με τη διάσπασή τους μας δίνουν υπερβολική ποσότητα κάποιων συστατικών ή περιέχουν βλαβερές ουσίες.
Μάθημα από τη Λία Λάγκος και τον Τζασπάλ Ρίκυ Σινγκ, ψηφιακή απεικόνιση από Kozmonot Animation Studio.
ΦΕ2: ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ ΜΑΣ - Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ
Τα δόντια είναι τα όργανα του πεπτικού συστήματος με τα οποία κόβουμε και μασάμε τις τροφές. Τα δόντια βρίσκονται στην πάνω και στην κάτω σιαγόνα της στοματικής κοιλότητας. Η οδοντοστοιχία μας αποτελείται από κοπτήρες, κυνόδοντες, προγόμφιους και γομφίους. Στον άνθρωπο αναπτύσσονται δύο γενιές δοντιών. Τα πρώτα δόντια που έχει ένα παιδί ονομάζονται νεογιλά. Περίπου στην ηλικία των έξι χρόνων τα νεογιλά δόντια αρχίζουν να πέφτουν. Στη θέση τους βγαίνουν τα μόνιμα δόντια.
Τα δόντια μας είναι από τα πιο ανθεκτικά και σκληρά μέρη του σώματός μας. Η σωστή φροντίδα των δοντιών ξεκινά από τη διατροφή μας. Καλό είναι να καταναλώνουμε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο, όπως γαλακτοκομικά προϊόντα και να αποφεύγουμε τα πολλά γλυκά.
Αν φάμε κάποιο γλυκό, είναι σημαντικό μετά να βουρτσίσουμε καλά τα δόντια μας. Όσο ανθεκτικά κι αν είναι τα δόντια μας, υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο οδοντίατρος να συμπληρώσει με συνθετικό υλικό το μέρος του δοντιού που έσπασε, καθώς τα μόνιμα δόντια δεν αναπτύσσονται πλέον. Για να αποφεύγουμε τέτοιες δυσάρεστες καταστάσεις, δε σπάμε με τα δόντια μας σκληρά υλικά και επισκεπτόμαστε προληπτικά τον οδοντίατρο. Πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι ένα πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί ευκολότερα, αν εντοπιστεί έγκαιρα.
ΦΕ3: ΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ - ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Με την προσδοκία της τροφής, την εικόνα, την οσμή και τη γεύση της, αρχίζει η προετοιμασία του πεπτικού συστήματος για το ταξίδι της τροφής. Στους αδένες, κυρίως στο συκώτι και στο πάγκρεας, παράγονται μόρια χημικών ουσιών που αντιδρούν με τα μόρια των τροφών, για να τα διασπάσουν. Κάποια από τα χημικά στοιχεία και τις ενώσεις που προκύπτουν από τη διάσπαση των πρωτεϊνών, απορροφώνται από τον οργανισμό, διοχετεύονται στο αίμα και χρησιμοποιούνται για τη σύνθεση άλλων μορίων από τα οποία δημιουργούνται κύτταρα απαραίτητα, για να αναπτυχθεί και να συντηρηθεί ο οργανισμός. Άλλα πάλι αποβάλλονται σε στερεή, υγρή ή αέρια κατάσταση ως άχρηστα. Συγχρόνως με τη διάσπαση των μορίων των υδατανθράκων ελευθερώνεται χημική ενέργεια, η οποία χρησιμοποιείται με διάφορες μορφές.
Το πεπτικό σύστημα αποτελείται από τον γαστρεντερικό σωλήνα και από τους προσαρτημένους σ' αυτόν αδένες, που είναι οι σιελογόνοι αδένες, το πάγκρεας και το συκώτι (ήπαρ). Με τον όρο γαστρεντερικός σωλήνας ή πεπτικός σωλήνας εννοούμε τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό έντερο και το παχύ έντερο.
Στόμα: Εδώ δημιουργείται η μπουκιά με τη μάσηση, καθώς το σάλιο που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες διασπά το άμυλο των τροφών.
Οισοφάγος: Είναι ο σωλήνας που περνά την τροφή από το στόμα στο στομάχι.
Στομάχι: Εδώ η τροφή αναμειγνύεται με τα στομαχικά υγρά και γίνεται παχύρευστο υγρό.
Συκώτι: Εδώ παράγεται η χολή, που αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη και εκκρίνεται στο δωδεκαδάκτυλο, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου.
Πάγκρεας: Παράγει χημικές ουσίες που εκκρίνονται στο δωδεκαδάκτυλο και είναι απαραίτητες για τη διάσπαση υδατανθράκων και πρωτεϊνών.
Λεπτό έντερο: Με τα εντερικά υγρά το παχύρευστο υγρό διασπάται ακόμη περισσότερο. Τα χρήσιμα θρεπτικά στοιχεία περνάνε στο αίμα.
Παχύ έντερο: Τα άχρηστα υπολείμματα της τροφής γίνονται παχύρρευστα και τελικά αποβάλλονται από τον πρωκτό.
Η επεξεργασία των θρεπτικών ουσιών που εισέρχονται στον οργανισμό, ώστε να απορροφηθούν από αυτόν, ονομάζεται πέψη.
Η αίσθηση της γεύσης προκύπτει όταν μικρά μόρια από τις τροφές που τρώμε ή από τα υγρά που πίνουμε έρχονται σε επαφή με κύτταρα-υποδοχείς της γεύσης που υπάρχουν κυρίως στην γλώσσα και αποτελούν τους γευστικούς κάλυκες.
Οι τέσσερις βασικές κατηγορίες γεύσεων που αναγνωρίζονται από τους γευστικούς κάλυκες είναι το γλυκό, το πικρό, το αλμυρό, το ξινό. Ωστόσο εντοπίστηκαν στη γλώσσα ειδικοί κάλυκες που ανιχνεύουν μια πέμπτη γεύση, η οποία ονομάστηκε ουμάμι (umami). Η γεύση ουμάμι περιγράφεται ως πικάντικη γεύση ζωμού ή κρέατος, που δίνει αίσθημα πληρότητας.
Απάντησε σε μερικές ερωτήσεις για τα πεπτικό μας σύστημα.
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Για την επανάληψη της ενότητας πρέπει να μελετήσετε:
- το υλικό που έχει ανέβει παραπάνω για κάθε κεφάλαιο της ενότητας, εκτός από το ΦΕ1
- τις σελίδες 59-67, στο πορτοκαλί βιβλίο
- τις σελίδες 34-39, στο πράσινο βιβλίο (ιδιαίτερη σημασία στις σελ. 36-37)
- το παρακάτω επαναληπτικό υλικό και την άσκηση που θα ξεκλειδώσει το πιστοποιητικό του "Ειδικού Πεπτικού Συστήματος"
Βρες στο κρυπτόλεξο τα όργανα του πεπτικού συστήματος και αντιστοίχισε με τη λειτουργία τους.