Μάθημα : ΧΗΜΕΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Μάθημα 18 

 2.7 Χημική αντίδραση (σελ. 54 - 56)

Έχετε να διαβάσετε όλη την ενότητα 2.7

      Χημικά φαινόμενα

Παρακολούθησε το παρακάτω πείραμα και πες μου. Η παραφίνη μετά την θέρμανσή της και τη στερεοποίησή της έχασε τις ιδιότητές της;

 Παρακολούθησε το παρακάτω πείραμα και πες μου. Κατά την παρασκευή του μίγματος θείου και σιδήρου, τα δύο χημικά στοιχεία έχασαν τις ιδιότητές τους;

   Αυτές οι μεταβολές δε συνοδεύονται από σχηματισμό νέων ουσιών. Άλλα παραδείγματα είναι το σπάσιμο ενός γυάλινου ποτηριού, η τήξη και η πήξη του νερού, κ.α.

  Ας παρακολουθήσουμε τώρα στο πείραμα το κάψιμο ενός χαρτιού.

 Μεταβολές όπως η καύση που συνοδεύονται από σχηματισμό νέων ουσιών ονομάζονται χημικά φαινόμενα.

Άλλα παραδείγματα είναι το ξίνισμα του κρασιού, το σκούριασμα των μετάλλων η διάσπαση του νερού, η φωτοσύνθεση και άλλα.

 Βλέπετε λοιπόν ότι αν ένα φαινόμενο είναι χημικό δεν το καθορίζει η ανάμειξη ή όχι του ανθρώπου.

Αν σε μια μεταβολή ( γιατί αυτό είναι ένα φαινόμενο) σχηματίζεται μία τουλάχιστον καινούρια ουσία, η μεταβολή αυτή καλείται ΧΗΜΙΚΟ φαινόμενο.

Η χημική αντίδραση

Στο παρακάτω πείραμα θερμαίνουμε το μίγμα θείου και σιδήρου και προκύπτει μια νέα καθαρή ουσία, η χημική ένωση "θειούχος σίδηρος". Η απλή αυτή χημική μεταβολή ονομάζεται χημική αντίδραση. Σε κάθε χημική αντίδραση σχηματίζεται μια τουλάχιστον νέα ουσία από τη μετατροπή των ουσιών που υπήρχαν πριν από την αντίδραση.

.

 Οι ουσίες πριν από την αντίδραση ονομάζονται αντιδρώντα, ενώ οι ουσίες που σχηματίζονται προϊόντα. 

Στην παραπάνω αντίδραση αντιδρώντα είναι ο νιτρικός μόλυβδος και το ιωδιούχο κάλιο, ενώ προϊόντα είναι ο ιωδιούχος μόλυβδος (κίτρινο ίζημα) και το νιτρικό κάλιο (δεν μπορούμε να το δούμε, γιατί είναι ευδιάλυτο και σχηματίζει άχρωμο διάλυμα). Το νερό (διαλύτης) δεν αντιδρά και η μάζα του παραμένει σταθερή.

Γενικά, σε κάθε χημική αντίδραση: μάζα αντιδρώντων = μάζα προϊόντων.

Εξώθερμες και ενδόθερμες αντιδράσεις

Για να πραγματοποιηθεί μια αντίδραση πρέπει καταρχήν να έλθουν σε επαφή τα αντιδρώντα μεταξύ τους.
Πολλές χημικές αντιδράσεις, όπως το σκούριασμα του σιδήρου κατά την αντίδρασή του με οξυγόνο, αρχίζουν αμέσως χωρίς θέρμανση. Άλλες, όπως η παρασκευή του θειούχου σιδήρου, χρειάζονται θέρμανση για να αρχίσουν.

Παρακολούθησε στο πείραμα την καύση του μαγνησίου, δηλαδή  την αντίδρασή του με το οξυγόνο και πες μου. Η αντίδραση μετά την εκκίνησή της χρειάζεται θέρμανση για να συνεχιστεί;

 Κατά την αντίδραση του μαγνησίου με το οξυγόνο εκλύεται θερμότητα, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία των αντιδρώντων να παραμένει υψηλή και η αντίδραση να συνεχίζεται. Οι αντιδράσεις που συνοδεύονται από έκλυση θερμότητας ονομάζονται εξώθερμες αντιδράσεις. Οι καύσεις είναι οι πιο συνηθισμένες εξώθερμες αντιδράσεις.

 Παρακολούθησε τώρα το πείραμα στο οποίο το κόκκινο οξείδιο του υδραργύρου διασπάται και δίνει οξυγόνο και υδράργυρο. Πες μου, η αντίδραση χρειάζεται θέρμανση για να συνεχιστεί;

  Για να ολοκληρωθεί η αντίδραση διάσπασης του οξειδίου του υδραργύρου πρέπει να θερμαίνουμε συνεχώς γιατί η αντίδραση απορροφά θερμότητα. Οι αντιδράσεις που συνοδεύονται από απορρόφηση θερμότητας ονομάζονται ενδόθερμες αντιδράσεις.

 Πολλές αντιδράσεις όπως οι καύσεις γίνονται γρήγορα. Άλλες, όπως το σκούριασμα του σιδήρου, αργά. Γενικά, όσο αυξάνεται η θερμοκρασία, αυξάνεται και η ταχύτητα των χημικών αντιδράσεων.

1. Oι μεταβολές που δε συνοδεύονται από σχηματισμό νέων ουσιών ονομάζονται φυσικά φαινόμενα.
2. Oι μεταβολές που συνοδεύονται από σχηματισμό νέων ουσιών ονομάζονται χημικά φαινόμενα.
3. Η χημική αντίδραση είναι μια χημική μεταβολή κατά την οποία σχηματίζεται μια τουλάχιστον νέα ουσία.
4. Σε μια χημική αντίδραση οι αρχικές ουσίες ονομάζονται αντιδρώντα, ενώ οι ουσίες που σχηματίζονται προϊόντα.
5. Οι αντιδράσεις που συνοδεύονται από έκλυση θερμότητας ονομάζονται εξώθερμες αντιδράσεις.
6. Οι αντιδράσεις που συνοδεύονται από απορρόφηση θερμότητας ονομάζονται ενδόθερμες αντιδράσεις

 Πηγές:

Το κείμενο της παράδοσης είναι κυρίως απόσπασμα από το : Υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό (CD-ROM) για το μάθημα ΧΗΜΕΙΑ της Β' και Γ' τάξης Γυμνασίου "Ο θαυμαστός κόσμος της Χημείας για το Γυμνάσιο"

Ομάδα Δημιουργίας Βασίλης Αγγελόπουλος, Χημικός, Εκπαιδευτικός B'/βάθμιας Εκπαίδευσης Ανδρέας Γιαννακουδάκης, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Χημείας Α.Π.Θ. Μιχάλης Σιγάλας, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Χημείας Α.Π.Θ. Αθανάσιος Τζαμτζής, Χημικός, Εκπαιδευτικός B'/βάθμιας Εκπαίδευσης Χρύσα Τζουγκράκη, Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας Ε.Κ.Π.Α. Συνεργάτης Νικόλαος Χαριστός, Χημικός (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ)

Θα σας συμβούλευα να διαβάσετε από το αρχείο που επισυνάπτω (είναι αυτό που χρησιμοποίησα  στην παράδοση μέσω τηλεκπαίδευσης). Έχει ενσωματωμένα τα βίντεο. Για να τα δείτε κάνετε αριστερό κλικ στις εικόνες, που έχουν τίτλο και μια κάμερα πάνω αριστερά .

Παρακολουθείστε το βίντεο " Πειράματα με χημικές αντιδράσεις" που μπορούν να γίνουν μόνο στο εργαστήριο, όπως η δημιουργία κίτρινου ιζήματος ιωδιούχου μολύβδου από ανάμιξη διαλυμάτων ιωδιούχου καλίου και οξικού μολύβδου, καύση μαγνησίου καθώς και πειράματα "κουζινοχημείας" με απλά υλικά όπως η ενδόθερμη διάλυση της ανθρακικής σόδας σε νερό. Από τον καθηγητή Φραγκίσκο Κεφάλα.

Εργασία για το σπίτι: Η άσκηση που ακολουθεί